ZUS | Nienależnie pobrane świadczenia z ZUS – dobre wiadomości

O wizji konieczności zwrotu zasiłku do ZUS (tzw. nienależnie pobranych świadczeniach) pisałam na blogu dawno, jednakże sprawy takiego rodzaju są bardzo często i koleje tych spraw są niestety różne.

Zostawiam link do tego wpisu: https://e-prawopracy.pl/zus-zada-zwrotu-pobranego-swiadczenia-zasilku/.

Dzisiaj spieszę z wiadomością o pozytywnym orzeczeniu Sądu Najwyższego w sprawie o nienależnie pobrane świadczenie.

Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu II Instancji, a więc sprawa będzie ponownie rozpoznawana.

Czym uargumentował swoją decyzję Sąd Najwyższy?

Przeczytaj wpis.

I. Nienależnie pobrane świadczenia ZUS – kiedy ZUS domaga się zwrotu zasiłku.

Przypomnę, czym są nienależnie pobrane świadczenia.

Za takie uznaje się świadczenia, np. zasiłek chorobowy, zasiłek macierzyński czy emeryturę, które:

⇒ zostały wypłacone pomimo braku podstawy prawnej do ich wypłacenia, np. gdy ktoś otrzymał zasiłek niepodlegając ubezpieczeniu chorobowemu,

⇒ zostały wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia, np. celowo w zaświadczeniu płatnika składek pracodawca podał zawyżone kwoty podstawy wymiaru składek pracownika,

⇒ zostały wypłacone pomimo tego, że osoba ubezpieczona pracowała w okresie orzeczonej niezdolności do pracy lub wykorzystywała zwolnienie w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia (dotyczy to tylko świadczeń z tytułu niezdolności do pracy).

Gros postępowań o zwrot nienależnie pobranych świadczeń dotyczy sytuacji, w której, względem przedsiębiorcy / pracownika, ZUS wydał decyzję ustalającą nieistnienie tytułu do ubezpieczeń społecznych (uznał, iż przedsiębiorca nie prowadzi działalności gospodarczej lub pracownik faktycznie nie wykonywał pracy), a wskutek rozpoznania odwołania od tej decyzji, sąd ubezpieczeń społecznych prawomocnie oddalił odwołanie.

Najczęściej w okresie kwestionowanym przez ZUS przedsiębiorca / pracownik pobierał świadczenia z ubezpieczenia chorobowego (np. zasiłek macierzyński). Jeśli zostanie ustalone, że tytuł do ubezpieczeń społecznych, umożliwiający objęcie przedsiębiorcy (lub pracownika) ubezpieczeniami, nie istniał to, po czasie, okazuje się, że nie było podstawy do wypłacenia świadczenia z ubezpieczenia chorobowego.

W konsekwencji, ZUS dochodzi ich zwrotu.

Zgłaszacie się do mnie z prośbą o pomoc właśnie w postępowaniach o zwrot nienależnie pobranych świadczeń.

II. Jak się bronić przed zwrotem zasiłku do ZUS?

W typowej sprawie, o jakiej napisałam w przykładzie, ZUS zarzuca, że świadczenia zostały wypłacone w związku ze świadomym wprowadzeniem w błąd organu rentowego przez przedsiębiorcę. ZUS twierdzi, że przedsiębiorca miał świadomość, że działalności w zasadzie nie prowadzi, a więc nie powinien podlegać ubezpieczeniu chorobowemu i nie powinien wnioskować o wypłatę żadnych świadczeń. Jeśli przedsiębiorca wnioskował o świadczenia to celowo wprowadzał ZUS w błąd. Przedstawiam rozumowanie ZUS w dużym uproszczeniu.

Na gruncie nienależnie pobranych świadczeń, przyjmuje się, że oceny, czy dane świadczenie zostało nienależnie pobrane powinno dokonywać się według stanu wiedzy osoby ubezpieczonej w chwili wypłaty świadczenia, a nie później.

Tak naprawdę, przeważnie, jeśli zgłaszasz się do ubezpieczeń społecznych jako przedsiębiorca to jesteś przekonany/-a o tym, że tytuł do ubezpieczeń istnieje i możesz z niego czerpać przywileje (np. prawo do zasiłku). Niestety, jak tylko ZUS lub sądy widzą, że sprawa o tytuł do ubezpieczeń społecznych została przegrana, po prostu bardzo często uznają, że przedsiębiorca wprowadził ZUS w błąd i powinien zwrócić pobrane świadczenia.

Jednakże nie jest tak zawsze. Korzystne orzeczenie w sprawie naszej Klientki wydał włąsnie niedawno Sąd Najwyższy.

Sąd Najwyższy w swoim wyroku podał, że istotą sporu o zwrot nienależnie pobranych świadczeń jest to, żeby ustalić, czy przedsiębiorca miał świadomość, że pobiera nienależnie świadczenia, bo, w istocie, nie powinien podlegać ubezpieczeniu chorobowemu.

W ślad za wyrokiem Sądu Najwyższego, sąd powinien ustalić:

⇒ jakie były okoliczności zarejestrowania działalności gospodarczej i zgłoszenia tytułu ubezpieczeń społecznych,

⇒ czy istniały podstawy, żeby przedsiębiorca pozostawał w przekonaniu, że od momentu założenia działalności gospodarczej i w okresach pobierania świadczeń podlega ubezpieczeniom społecznym.

Jednym z dowodów przeprowadzanych w tym celu jest przesłuchanie osoby ubezpieczonej, czyli przedsiębiorcy. Takie przesłuchanie jest obszerne, a przez to i długie. Sąd zadaje pytania dotyczące, i prowadzenia działalności gospodarczej, i postępowania, jakie toczyło się w przedmiocie tytułu do ubezpieczeń społecznych, i pobierania świadczeń.

Taki dowód powinien być przeprowadzany przez sądy powszechne zawsze w sprawie o zwrot nienależnie pobranych świadczeń, a także wnikliwie, co często się nie zdarzało.

Osobiście, mam nadzieję, że sposób prowadzenia postępowań o zwrot nienależnie pobranych świadczeń wreszcie się zmieni, a przedsiębiorcy, wobec których ustalono, że ich tytuł do ubezpieczeń społecznych nie istnieje, zyskają szanse na obronę i uniknięcie zwrotu pobranych świadczeń (a często są to duże kwoty).

III. Korzystny wyrok SO w Łodzi – aktualizacja wpisu

W styczniu 2024 r. zakończyło się postępowanie przed Sądem Okręgowym w Łodzi o zwrot nienależnie pobranych świadczeń, które trwało, w tym przypadku, od kilku lat. Postępowanie przed tym Sądem toczyło się po raz drugi w sprawie tej samej osoby ubezpieczonej na skutek uchylenia wyroku przez Sąd Najwyższy.

Ku naszej uciesze, Sąd zwrócił uwagę faktycznie na to, czy osoba ubezpieczona miała świadomość, w momencie pobierania zasiłków, że nie ma prawa do zasiłków w świetle ustawy systemowej i ustawy zasiłkowej.

Sąd Okręgowy w Łodzi wydał wyrok:

⇒ ustalając, że Klientka nie miała prawa do zasiłków (o tym stanowił pkt 1, który nie został zmieniony),

⇒ zmieniając wyrok Sądu I Instancji i zwalniając Klientkę od obowiązku zwrotu nienależnie pobranych świadczeń (o czym stanowiły pkt 2 i 3).

Niezmiernie cieszy mnie taka zmiana wyroku i kierunek, w jakim zmierza orzecznictwo.

Poniżej zamieszczam zanonimizowany fragment wyroku:

IV. Zwrot zasiłków do ZUS – Podsumowanie

Temat zwrotu nienależnie pobranych świadczeń jest zawiły, a przez to trudny. Mam nadzieję, że tym wpisem zachęciłam Was do rozważenia walki o to, aby pobranych świadczeń nie zawsze ochoczo oddawać. O suckes w takich sprawach nie zawsze jest łatwo, jedno jest jednak pewne – nie warto bezsrefleksyjnie się poddawać.

Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy, indywidualnej konsultacji napisz do mnie na adres: katarzyna@klemba.pl

Photo by Edu Lauton on Unsplash