Tarcza antykryzysowa – Zwolnienie ze składek ZUS, wynagrodzenie postojowe, zasiłek opiekuńczy

Z niecierpliwością czekaliśmy na uchwalenie ustaw i wprowadzenie zapowiadanych przez Rząd ulg i ułatwień w związku z wprowadzonym najpierw stanem zagrożenia epidemicznego, a następnie stanem epidemii.

Ustawa została już uchwalona i podpisana przez Prezydenta. Znamy już kształt całej tzw. tarczy antykryzowej.

Poniżej przedstawiam najważniejsze z punktu widzenia ZUSu elementy owego pakietu. Będzie też dodatkowy artykuł mówiący o zapisach dotyczących prawa pracy i rozwiązań przyjętych w ramach tej dziedziny.

Niestety rozwiązania zaproponowane przez Rządzących nie usatysfakcjonują wszystkich.

I. Zwolnienie ze składek ZUS – dla kogo?

1. Jakich składek dotyczy zwolnienie i za jaki okres?

Według  ustawy, płatnik składek może zostać zwolniony z obowiązku opłacania składek na:

– obowiązkowe ubezpieczenia społeczne,

– ubezpieczenie zdrowotne,

– Fundusz Pracy,

– Fundusz Solidarnościowy,

– Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych lub

– Fundusz Emerytur Pomostowych,

należnych za okres od dnia 1 marca 2020 r. do dnia 31 maja 2020 r.

2. Dla kogo jest zwolnienie ze składek ZUS?

Zwolnienie będzie dotyczyło dwóch kategorii przedsiębiorców.

1. Płatnik składek/Przedsiębiorca zatrudniający pracowników może uzyskać zwolnienie, jeśli:

– prowadził działalność gospodarczą przed 1 lutego 2020 r.,

– przed 1 lutego 2020 r. zatrudniał pracowników i był zgłoszony do ZUS jako płatnik składek,

– według stanu na dzień 29 lutego 2020 r. zgłaszał do ubezpieczenia społecznego mniej niż 10 osób ubezpieczonych.

Zwolnienie będzie obejmować składki za osoby prowadzące pozarolniczą działalność (na własne ubezpieczenia) i osoby z nimi współpracujące, za pracowników czy za osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia bądź innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

2. Zwolnienie może uzyskać także przedsiębiorca, który nie zatrudnia pracowników, o ile:

– prowadził działalność gospodarczą przed 1 lutego 2020 r.,

– przychód z działalności gospodarczej w pierwszym miesiącu , za który składany jest wniosek nie jest wyższy od 300% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w 2020 r. (15.681,00 zł). Przykładowo, jeśli wniosek składany będzie za okres od marca do maja 2020 r., warunek przychodu musi zostać spełniony w m-cu marcu 2020 r. Jeśli wniosek składany byłby tylko za maj to warunek przychodu musi zostać spełniony w maju 2020 r.

Zwolnienie dotyczy nie tylko jednoosobowego przedsiębiorcy, ale także wspólników spółek osobowych i innych podmiotów traktowanych na potrzeby ubezpieczeń jako przedsiębiorców zgodnie z art. 8 ust. 6 ustawy systemowej.

Zwolnienie w przypadku samozatrudnionych obejmuje składki opłacane od najniższej (ustawowej) podstawy wymiaru składek.

3. Bardzo ważne dwie kwestie związane ze zwolnieniem ze składek ZUS – kwestia niezalegania w składkach ZUS za poprzednie okresy i kwestia nadpłaty w składkach ZUS

Bardzo ważny warunek wynika z informacji przekazanych przez Zus na swojej stronie:

Ze zwolnienie ze składek ZUS nie skorzystają przedsiębiorcy, którzy na dzień 31 grudnia zalegali z opłacaniem należności z tytułem składek za okres dłuższy niż 12 miesięcy (chyba że mają zawartą z ZUSem umowę o rozłożeniu należności z tytułu składek na raty i tą umowę realizują.

Dodatkowo jeśli masz nadpłatę na koncie ZUS, czyli przykładowo wpłacałaś/eś więcej i tak sobie te pieniądze leżą dalej to ZUS może je przejąć na rzecz nieopłaconych składek, z których będziesz wnioskować o zwolnienie z ich opłacenia.

Tzw. nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez Zakład z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku – na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik składek złoży wniosek o zwrot składek.

Dlatego też warto wcześniej ustalić czy na koncie jest nadpłata i rozważyć złożenie wniosku o jej zwrot. I dopiero w następnej kolejności wystąpić z wnioskiem o zwolnienie.

Można w tym celu skorzystać z formularza przygotowanego przez ZUS – RZS-P.

4. Jak skorzystać ze zwolnienia ze składek ZUS?

Za marzec, kwiecień i maj 2020 r. płatnik składek zobowiązany będzie przesyłać deklaracje rozliczeniowe lub imienne raporty miesięczne na zasadach i w terminach określonych w przepisach ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, chyba że zgodnie z tymi przepisami zwolniony jest z obowiązku ich składania.

Aby uzyskać zwolnienie należy złożyć w ZUS stosowny wniosek do dnia 30 czerwca 2020 r. Ten wniosek znajdziesz tutaj:

RDZ – wniosek o zwolnienie z opłacania składek

Wniosek o zwolnienie możesz przekazać:

• drogą elektroniczną przez PUE ZUS
• za pośrednictwem poczty,
• osobiście w placówce ZUS – do skrzynki na dokumenty (bez kontaktu z pracownikiem ZUS).

Do wniosku elektronicznego musisz załączyć informacje wymagane przez Komisję Europejską w związku z  udzielaną pomocą publiczną (Komunikat 2020/C 91 I/01) – załącznik do wniosku RDZ

Jeśli ZUS odmówi przyznania świadczenia, będzie przysługuje prawo do wniesienia wniosku do Prezesa Zakładu o ponowne rozpatrzenie sprawy.

5. Jakie zwolnienie ze składek ZUS będzie miało skutki?

Ważne dla wszystkich osób ubezpieczonych jest to, że okres tych 3 miesięcy zwolnienia będzie uwzględniony w prawie do renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinnej oraz w wysokości przyszłej emerytury, ponieważ składki zostaną zapisane na kontach ubezpieczonych.

Względem przedsiębiorców i osób z nimi współpracujących, składki zwolnione z obowiązku ich opłacenia traktuje się jak składki opłacone, wobec czego przedsiębiorcy i osoby współpracujące zachowają ciągłość ubezpieczenia chorobowego i prawo do świadczeń.

Zwolnienie z obowiązku opłacenia składek nie powoduje utraty prawa do bezpłatnej opieki zdrowotnej.

W razie stwierdzenia rozbieżności między wskazanymi we wniosku przychodami a faktycznie uzyskanymi przychodami, jeśli przedsiębiorca świadomie wprowadził w błąd ZUS, przedsiębiorca obowiązany będzie do opłacenia należności z tytułu składek za marzec, kwiecień i maj 2020 r. wraz z odsetkami za zwłokę, co może spowodować negatywne konsekwencje w zakresie ubezpieczenia chorobowego osób podlegających temu ubezpieczeniu dobrowolnie.

Zwolnione z opłacania składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe będą także osoby objęte ubezpieczeniem emerytalno-rentowym za drugi kwartał 2020 r.

Możliwe jest także przedłużenie okresów zwolnienia z tytułu składek przez Radę Ministrów w razie przedłużania się stanu epidemii.

Jeśli zaś jesteś uprawniony do zwolnienia ze składek ZUS i zatrudniasz na umowę o pracę przynajmniej 1 pracownika, to zapewne uprawniony jesteś też do pożyczki do 5000 zł, która może być bezzwrotna. Przeczytaj artykuł:

Tarcza antykryzysowa | Pożyczka do 5000 zł dla przedsiębiorców, z możliwością jej umorzenia

II. Dla kogo i w jakiej wysokości świadczenie postojowe?

1. Czym jest świadczenie postojowe i komu przysługuje?

Pod tym hasłem kryje się jednorazowe świadczenie wypłacane przez ZUS osobie:

– prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą,

– zatrudnionej na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło i innej umowy o świadczenie usług,

o ile taka osoba nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

Świadczenie będzie przysługiwało także cudzoziemcom – przedsiębiorcom bądź wykonującym umowy cywilnoprawne.

Chodzi o takie osoby, które nie posiadają innego tytułu do ubezpieczeń społecznych.

Jeśli zaś  przedsiębiorca jest równocześnie pracownikiem to nie będzie należało mu się świadczenie postojowe, ponieważ ma dwa, a nie jeden, tytuły do ubezpieczeń społecznych.

2. Kiedy i komu będzie przysługiwało świadczenie postojowe?

Prawo do świadczenia będzie przysługiwać z tytułu przestoju ekonomicznego (powstałego w następstwie wystąpienia COVID-19) przedsiębiorcy/zleceniodawcy/zamawiającego.

Chodzi o przestój, który trwa/trwał co najmniej 30 dni przed miesiącem, w którym składany jest wniosek o świadczenie, a przedsiębiorca rozpoczął prowadzenie działalności przed 1 marca 2020 r.

2.1 Świadczenie postojowe dla przedsiębiorcy / samozatrudnionego.

Jeśli jesteś przedsiębiorcą, świadczenie postojowe w wysokości 2 080 zł otrzymasz jeśli:

⇒ Rozpocząłeś prowadzenie działalności gospodarczej przed 1 lutego 2020 r. (nie zawiesiłeś działalności) i przychód, który uzyskałeś w miesiącu przed miesiącem, w którym złożyłeś wniosek o świadczenie postojowe:

• był o co najmniej 15% niższy od przychodu, który uzyskałeś  w miesiącu poprzedzającym,
• nie przekroczył kwoty wyliczonej jako 300% przeciętnego miesięcznego (tj. 15.681,00 zł) wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłoszonego przez Prezesa GUS na podstawie przepisów o emerytrurach i rentach z FUS obowiązującego na dzień złożenia wniosku.

⇒ Rozpocząłeś prowadzenie działalności gospodarczej przed 1 lutego 2020 r., ale zawiesiłeś ją po 31 stycznia 2020 r. i przychód, który uzyskałeś w miesiącu przed miesiącem, w którym złożyłeś wniosek o świadczenie postojowe, nie przekroczył kwoty wyliczonej jako 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłoszonego przez Prezesa GUS na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z FUS obowiązującego na dzień złożenia wniosku (tj. 15.681,00 zł) 

• Nie masz innego tytułu do ubezpieczeń społecznych.
• Mieszkasz na terytorium Polski i jesteś obywatelem RP lub masz prawo czasowego lub stałego pobytu na terytorium RP.

Te powyższe warunki nie dotyczą przedsiębiorcy, który rozlicza w formie karty podatkowej i który jest zwolniony od VAT.

Świadczenie postojowe w wysokości 1 300 zł otrzymasz jeśli:

• Rozliczasz podatek kartą podatkową oraz jesteś zwolniony z opłacania podatku VAT.
• Nie masz  innego tytułu do ubezpieczeń społecznych.
• Mieszkasz na terytorium Polski i jesteś obywatelem RP lub masz prawo czasowego lub stałego pobytu na terytorium RP.

2.2 Świadczenie postojowe dla zleceniobiorcy, osoby wykonującej umowę o dzieło

Jeśli jesteś osobą wykonująca umowę cywilnoprawną (umowę zlecenia, umowę o dzieło) uzyskasz świadczenie postojowe, jeśli:

• Wykonujesz umowę cywilnoprawną zawartą przed 1 lutego 2020 r.
• Suma Twoich przychodów z umów cywilnoprawnych w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym złożyłeś wniosek o świadczenie postojowe wynosi do 1 299,99 zł (mniej niż 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2020 r.), to  świadczenie postojowe przysługuje Ci w wysokości sumy wynagrodzeń z tych umów.
• Jeśli Twój przychód z umowy cywilnoprawnej uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym złożyłeś wniosek o świadczenie postojowe nie przekroczył kwoty wyliczonej jako 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłoszonego przez Prezesa GUS na podstawie przepisów o emerytrurach i rentach z FUS obowiązującego na dzień złożenia wniosku (tj. 15.681,00 zł) 

• Nie masz innego tytułu do ubezpieczeń społecznych.
• Mieszkasz na terytorium Polski i jesteś obywatelem RP lub masz prawo czasowego lub stałego pobytu na terytorium RP.
• Nie możesz wykonywać umowy cywilnoprawnej w całości lub w części z powodu przestoju w prowadzeniu działalności.

Po spełnieniu powyższych warunków, świadczenie postojowe będzie wypłacone w wysokości maksymalnie do 2080 zł brutto.

Jeśli jednak umowy opiewały na mniejsze kwoty to  świadczenie postojowe przysługuje Ci w wysokości sumy wynagrodzeń z tych umów.

3. Jak otrzymać świadczenie postojowe?

Aby uzyskać świadczenie postojowe konieczne będzie złożenie wniosku do ZUS – przedsiębiorca składa wniosek samodzielnie, a za osobę zatrudnioną na podstawie umowy cywilnoprawnej wniosek składa płatnik składek.

Jeśli jesteś przedsiębiorcą uprawnionym do świadczenia postojowego aby je otrzymać musisz złożyć do ZUS wniosek o świadczenie postojowe (RSP-D)  

Jeśli jesteś zleceniobiorcą / osobą wykonującą umowę o dzieło lub inna umowę cywilnoprawną i jesteś uprawnionym do świadczenia postojowego aby je otrzymać Twój zleceniodawca lub zamawiający musi złożyć do ZUS wniosek o świadczenie postojowe (RSP-C) 

Wnioski o świadczenie postojowe mogą być złożone do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych najpóźniej w terminie 3 miesięcy od miesiąca, w którym został zniesiony ogłoszony stan epidemii.

Wniosek można przekazać:

• drogą elektroniczną przez PUE ZUS
• za pośrednictwem poczty,
• osobiście w placówce ZUS – do skrzynki na dokumenty (bez kontaktu z pracownikiem ZUS)

Rada Ministrów będzie mogła w drodze rozporządzenia przyznać ponownie wypłatę tego świadczenia, jeśli stan zagrożenia epidemicznego czy epidemii będzie się przedłużał.

Jeśli ZUS odmówi przyznania świadczenia, będzie można wnieść odwołanie do sądu ubezpieczeń społecznych w terminie 30 dni od doręczenia odmownej decyzji.

Muszę także uprzedzić, że ustawa przewiduje się osobny przepis mówiący o tym, kiedy mamy do czynienia z nienależnie pobranym świadczeniem postojowym i o zasadach jego zwrotu.

III. Konieczność informowania ZUS o umowach o dzieło

Projektuje się także wprowadzenie obowiązku informowania ZUS przez płatnika składek lub osobę fizyczną zlecającą wykonanie dzieła o zawarciu każdej umowy o dzieło, jeżeli umowa nie jest zawierana z osobą, z którą płatnik składek nie pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy praca nie jest wykonywana na rzecz pracodawcy, z którym wykonawca pozostaje w stosunku pracy, w terminie 7 dni od dnia zawarcia tej umowy.

Jak wynika z uzasadnienia ustawy celem wprowadzanych przepisów jest umożliwienie ZUS weryfikowania istnienia obowiązku ubezpieczeń społecznych osób wykonujących umowy nazwane umowami o dzieło.

Wygląda na to, że przy okazji wprowadzania „tarczy antykryzysowej”, ustawodawca umożliwi ZUS zbieranie informacji o umowach o dzieło, co może i najprawdopodobniej będzie stanowiło podstawę do weryfikowania zawartych umów i ich przekształcania na oskładkowane umowy zlecenia.

Z brzmienia projektowanego przepisu można wywnioskować, że obowiązek informacyjny będzie dotyczył dopiero umów zawieranych po dniu wejścia w życie projektowanej ustawy.

Nie jest znany zakres informacji, jakie trzeba będzie podać – bazując na przekazywanych wiadomościach można sądzić, że chodzi o ogólną informację o zawarciu umowy o dzieło.

IV. Przedłużenie specjalnego zasiłku opiekuńczego

Aktualnie, osoby ubezpieczone, w związku z koniecznością sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem w wieku do 8 lat z powodu zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły do których uczęszcza dziecko, przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy za okres nie dłuższy niż 14 dni.

Zasadniczo, 14-dniowy okres zasiłkowy skończył się 25 marca 2020 r.

Wiemy już, że placówki opiekuńcze i oświatowe pozostaną zamknięte do 10 kwietnia 2020 r.

Z racji tego, że nie są znane losy dodatkowego zasiłku opiekuńczego po 25 marca 2020 r., ZUS na swojej stronie internetowej (https://www.zus.pl/o-zus/aktualnosci/-/publisher/aktualnosc/1/dodatkowy-zasilek-opiekunczy-po-25-marca-2020-r_/2549429) zamieścił informacje, według których osoby zainteresowane mogą:

– złożyć oświadczenie do wypłaty dodatkowego zasiłku opiekuńczego, które jest traktowane jako wniosek o wypłatę zasiłku na dalszy okres na dotychczasowych warunkach, a wniosek zostanie rozpatrzony po uchwaleniu nowych przepisów albo

– złożyć wniosek o zasiłek opiekuńczy na ogólnych zasadach w ramach 60-dniowego limitu przysługującego w 2020 r., a po wejściu w życie nowych przepisów wniosek zostanie potraktowany jako wniosek o dodatkowy zasiłek opiekuńczy.

Według ustawy przyznaje się zasiłek na kolejny 14-dniowy okres. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje w przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko do lat 8.

Rządowy projekt ustawy nie przewiduje podwyższenia wieku dziecka, nad którym sprawowana jest opieka, mimo apeli osób ubezpieczonych.

Dodatkowo, zasiłek opiekuńczy przysługiwać będzie w przypadku niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna, o których mowa w ustawie o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3.

Prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego uzyskają także osoby ubezpieczone opiekujące się dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat albo dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego na okres nie dłuższy niż 14 dni.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy będzie także przysługiwać osobom ubezpieczonym sprawującym opiekę nad dorosłą osobą niepełnosprawną w przypadku zamknięcia szkoły, ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, ośrodka wsparcia, warsztatu terapii zajęciowej lub innej placówki pobytu dziennego o podobnym charakterze z powodu COVID-19 na okres nie dłuższy niż 14 dni.

Prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego w opisanych wyżej przypadkach będzie przysługiwało z mocą wsteczną od 26 marca 2020 r. na okres 14 dni.

Z dodatkowego zasiłku opiekuńczego będą mogły skorzystać także osoby podlegające ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Istotne jest to, że Rada Ministrów wydając rozporządzenia będzie mogła ustalić dłuższy okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego, dostosowany do okresu zamknięcia żłobków, klubów dziecięcych, przedszkoli, szkół, placówek pobytu dziennego, innych placówek oraz niemożności sprawowania opieki przez nianie lub opiekunów dziennych.

V. Zniesienie opłaty prolongacyjnej

Zgodnie z projektowanymi przepisami, ZUS ma nie naliczać opłaty prolongacyjnej w przypadku odroczenia terminu płatności lub rozłożenia na raty należności z tytułu składek należnych za okres od 1 stycznia 2020 r. na podstawie wniosku złożonego w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii albo w okresie 30 dni następujących po ich odwołaniu.

VI. ROZWIĄZANIA PRZEWIDZIANE W RAMACH „PAKIETU POMOCOWEGO” – Podsumowanie

Rozwiązania zaproponowane nie są sprawiedliwe, nie ma w nim żadnych realnych form pomocy dla większych przedsiębiorców. Zwolnienie ze składek ZUS napewno zaś będzie cieszyło małe działalności gospodarcze.

Warto także zaznaczyć, że mimo rozwiązań przewidzianych w projektowanych ustawach, można ubiegać się o odroczenie płatności składek na zasadach, o których pisałam w tym wpisie:

Koronawirus a ZUS – czyli na jaką pomoc mogą liczyć przedsiębiorcy w kryzysie?

czy wnosząc o ich rozłożenie na raty bądź umorzenie.