ZUS | Wypadek przy pracy – kiedy zostanie uznany przez ZUS?

Nawet najlepsze przeszkolenie zespołu z zasad bezpieczeństwa i higieny pracy nie daje 100% gwarancji, że w ciągu dnia pracy nie przydarzy się żaden nieszczęśliwy wypadek.

Czym jest więc wypadek przy pracy?

Jakie uprawnienia mogą się z nim wiązać?

O tym w dzisiejszym artykule.

I. Co rozumie się przez „wypadek przy pracy”?

Za wypadek przy pracy, uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

⇒ podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,

⇒ lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,

⇒ czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Zdarzenie możemy zakwalifikować jako wypadek przy pracy jedynie w momencie, gdy zostaną spełnione wszystkie cztery warunki podane w wyżej wymienionej definicji.

Wypadek przy pracy może zostać uznany za śmiertelny. Tak się stanie, jeśli śmierć pracownika nastąpiła w czasie 6 miesięcy od daty wypadku.

Natomiast o ciężkim wypadku przy pracy można mówić, jeśli na skutek wypadku pracownik doznał ciężkiego urazu (utraty słuchu, utraty wzroku, trwałego uszkodzenia ciała, choroby nieuleczalnej itp.).

Sytuację, gdy w wyniku wypadku przy pracy ucierpiały dwie lub więcej osób nazywamy wypadkiem zbiorowym.

II. Co powinna zrobić osoba, która uważa, że została poszkodowana w wypadku przy pracy? 

Jeśli jesteś pracownikiem, który ucierpiał na skutek wypadku przy pracy masz obowiązek niezwłocznie  poinformować o zdarzeniu pracodawcę. Pracodawca ma obowiązek pomóc poszkodowanemu oraz zabezpieczyć miejsce wypadku.

Jeśli wypadek był ciężki, śmiertelny lub zbiorowy obowiązkiem jest powiadomienie odpowiednich organów (okręgowego inspektora pracy i prokuratora).

Po otrzymaniu zgłoszenia o wypadku, pracodawca tworzy zespół powypadkowy. Członkami takiego zespołu są m.in.  społeczny inspektor pracy oraz pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Zespół ten bada okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy dokonując oględzin, zbierając informacje, sporządzając zdjęcia, przeprowadzając przesłuchania ze świadkami.

Po wypadku zostaje sporządzony protokół powypadkowy dotyczący okoliczności i przyczyn wypadku.

Pracownik, który uległ wypadkowi, lub jego rodzina (np. w sytuacji gdy wypadek był śmiertelny) mają prawo zapoznać się z treścią tego protokołu i złożyć do niego zastrzeżenia. Bardzo istotne jest przeanalizowanie owego protokołu, zweryfikowanie czy wszystko się zgadza. Ów protokół powypadkowy może mieć duże znaczenie na późniejszym etapie, dochodzenia ewentualnych świadczeń związanym z wypadkiem przy pracy.

Wypadek przy pracy przedsiębiorcy

Jeśli zaś jesteś przedsiębiorcą (osobą prowadząca własną działalność gospodarczą), który uległ wypadkowi, również możesz skorzystać ze świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego.

W tym celu w pierwszej kolejności niezwłocznie po zaistnieniu tego zdarzenia należy zgłosić wypadek w ZUS. ZUS na tę okoliczność sporządza kartę wypadku będącą podstawą do wypłaty świadczeń wypadkowych.

III. Jakie świadczenia przysługują  po wypadku przy pracy?

Z tytułu wypadku przy pracy przysługują różnego rodzaju świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego, a w szczególności::

• zasiłek chorobowy,
• świadczenia rehabilitacyjne,
• zasiłek wyrównawczy,
• jednorazowe odszkodowanie,
• renta.

Przysługują w wysokości wyższej aniżeli świadczenia zwykłe, z ubezpieczenia chorobowego.

IV. Kiedy nie będzie można uznać, że zdarzenie, które miało miejsce, było wypadkiem przy pracy?

Jak wspominałam w pierwszej części tego artykułu nie możemy mówić o wypadku przy pracy, jeśli nie zostały spełnione łącznie 4 warunki:

– wypadek był zdarzeniem nagłym,

– wywołany był przyczyną zewnętrzną,

– wypadek powoduje uraz lub śmierć,

– wypadek nastąpił w związku z wykonywaną pracą.

1. Nagłość zdarzenia – jak rozumieć to pojęcie?

Nagłość zdarzenia oznacza, że incydent musi wystąpić znienacka, niespodziewanie.

Sąd Najwyższy w wielu wyrokach określał, jakie zdarzenia możemy uznać za zdarzenia nagłe.

M.in. długotrwałe oddziaływanie na organizm pracownika szkodliwych warunków zatrudnienia nie stanowiązdarzenia nagłego – tak wynika z wyroku Trybunału Ubezpieczeń Społecznych w sprawie 272/49:

Zdarzenie spowodowane oddziaływaniem przyczyny zewnętrznej przez okres dłuższy niż jedna dniówka może być uznane za chorobę zawodową (w sprawie chodziło o oddziaływanie tlenku węgla na palacza kotłowni).

Dodać mogę, że narażenie na stres w pracy, co do zasady, nie jest zdarzeniem nagłym, ponieważwykonywanie pracy zawsze związane jest z pewnym wysiłkiem i podobnie, jak inne czynności życiowe, z pewnym stresem (wyrok SN z dnia 20 sierpnia 2002 r., II UKN 572/01).

2. Przyczyna zewnętrzna wypadku przy pracy

Przyczyną zewnętrzną może być nie tylko narzędzie pracy, maszyna, siły przyrody, ale także praca i czynności samego poszkodowanego (np. potknięcie się, niezdarny, niefortunny odruch).

Co istotne, przyczyna zewnętrzna nie może pochodzić z organizmu pracownika, który uległ wypadkowi, co jest częstą przyczyną sporów między pracownikami a pracodawcami czy ZUS a pracownikami.

Poniżej zamieszczam fragment wyroku SN z dnia 13 stycznia 1977 r., III PZP 16/76:

Upadku pracownika podczas wykonywania przez niego zwykłych czynności w zakładzie pracy, w wyniku którego to wypadku doznał złamania podstawy czaszki i innych obrażeń powodujących jego śmierć, nie należy uznawać za wypadek przy pracy, gdy wypadek ten nastąpił na skutek napadu padaczkowego tegoż pracownika.

Czy wypadek samochodowy może być wypadkiem przy pracy?

Jak najbardziej tak, choć nie ukrywam, że budzi to czasem wątpliwości ZUS.

W orzecznictwie pojawia się, przykładowo, problem zaśnięcia pracownika – kierowcy – w trakcie prowadzenia jazdy.

Jak się okazuje samo zaśnięcie nie jest traktowane jako przyczyna wewnętrzna wykluczająca stwierdzenie wypadku przy pracy – wpływ zaśnięcia na zdarzenie należy rozpatrywać w kontekście wszystkich okoliczności faktycznych.

Poniżej zamieszczam fragment wyroku SN z dnia 27 kwietnia 2009 r., I UK 336/08:

„(…) nie ma potrzeby prowadzenia rozważań i dociekania, co było przyczyną zjechania pojazdu z drogi i uderzenia w betonowy przepust drogowy.

Poszukiwanie tzw. praprzyczyny zdarzenia nie ma zresztą w tej sprawie szans powodzenia.

Wystarczające jest ustalenie, że uraz powstał na skutek zjechania pojazdu z drogi i uderzenia w betonowy przepust. W tym stanie faktycznym należy więc uznać, że zdarzenie jest wywołane przyczyną zewnętrzną.

Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie naszego Klienta, w wyroku  z dnia 7 czerwca 2019 r., X U 829/18 wypowiedział się zaś następująco:

Gdyby nawet hipotetycznie założyć, że przyczyną zdarzenia było zaśnięcie wnioskodawcy, to dopiero kolejny ciąg zdarzeń stanowił przyczynę urazu (zmiana toru jazdy, uderzenie o jezdnię, przewrócenie się pojazdu). Nie wystąpił zwykły związek przyczynowy pomiędzy ewentualnym zaśnięciem za kierownicą i doznanym urazem.

W niniejszej sytuacji pomiędzy zaśnięciem i urazem kierowcy zaistniało wiele przyczyn, które niejako „przejęły” na siebie ciężar spowodowania urazu kierowcy, a były to przyczyny natury zewnętrznej – poślizg, upadek, uderzenie. […]

W związku z powyższym w przedmiotowej sprawie Sąd przyjął, że przyczyną urazu u wnioskodawcy było zjechanie prowadzonego przez niego samochodu z jezdni i przewrócenie go na bok. Skutkiem tego było doznanie urazu na skutek gwałtownego uderzenia i przemieszczenia się kierowcy w kabinie pojazdu.

3. Uraz lub śmierć jako skutek wypadku przy pracy

Żeby uznać zdarzenie nagłe wywołane przyczyną zewnętrzną za wypadek przy pracy, konieczne jest stwierdzenie, że w wyniku tego zdarzenia, powstał skutek w postaci urazu lub śmierci pracownika uczestniczącego w zdarzeniu. Jeśli nie ma urazu bądź skutku w postaci śmierci, nie ma wypadku przy pracy.

Przy czym, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 kwietnia 2000 r.,II UKN 509/99, wskazał,  że samobójstwo nie może zostać uznane za wypadek przy pracy:

Samobójstwo pracownika w czasie podróży służbowej, które nie pozostawało w związku z wykonywaniem powierzonych zadań, nie jest wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy.

4. Związek z wykonywaną pracą

Logicznym jest fakt, że nie możemy mówić o wypadku przy pracy, jeśli wypadek nie powstał w trakcie wykonywania obowiązków pracowniczych. I w tej kwestii Sąd Najwyższy wielokrotnie w swoich wyrokach doprecyzował, czy jakiś wypadek możemy zakwalifikować jako wypadek przy pracy czy też nie.

Przykładowo, w wyroku z dnia 13 listopada 1998 r., II UKN 298/98, Sąd Najwyższy wskazał, że:

Nie jest wypadkiem przy pracy zdarzenie nagłe wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło po odsunięciu pracownika od wykonywania pracy, w czasie, gdy samodzielnie przebywał na terenie zakładu pracy i nie był w dyspozycji pracodawcy.

Zgodnie z wyrokiem  SN z dnia 3 maja 1982 r.,II PR 9/82:

Nie można uznać, że pracownik utonął podczas lub w związku z wykonywaniem zwykłych czynności pracowniczych, jeżeli nie został przez przełożonego dopuszczony do pracy, ponieważ był pijany.

Poszkodowany może otrzymać świadczenia tylko, jeśli przyczyną wypadku nie było udowodnione naruszenie przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia oraz jeśli pracownik nie znajdował się w stanie nietrzeźwości lub  pod wpływem środków odurzających i substancji psychotropowych!

V. Wypadek przy pracy – podsumowanie

Jest wiele okoliczności, które mogą być sporne dla zespołu powypadkowego lub ZUSu. Jeśli napotkasz trudności, warto szukać pomocy profesjonalnego prawnika.

Pamiętaj również, że zawsze możesz żądać sprostowania protokołu powypadkowego i/lub  odwołać się od decyzji ZUS, jeśli będzie dla Ciebie niekorzystna.

[otw_shortcode_info_box border_type=”bordered” border_style=”bordered” shadow=”samonaśladownictw” rounded_corners=”rounded-5″ icon_size=”large” icon_url=”https://e-prawopracy.pl/wp-content/uploads/2016/07/koperta-01.png”]Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy, indywidualnej konsultacji, poszukujesz prawnika do sprawy z ZUS, napisz do mnie na adres: [email protected] [/otw_shortcode_info_box]

Photo by Ian Schneider on Unsplash