Kontrola zwolnienia przez pracodawcę i jej konsekwencje

Na blogu pisałam już o tym, że przeprowadzane są kontrole prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich. Chociażby z ostatniego wpisu możesz się dowiedzieć, jak przebiega taka kontrola (znajdziesz go tutaj)

W dzisiejszym wpisie chciałabym skoncentrować się na skutkach takiej kontroli. Kontroli, która przeprowadza pracodawca.

Co się stanie, jeśli kontrolujący stwierdzi, że zwolnienie lekarskie jest wykorzystywane nieprawidłowo?

I. Nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego – co to oznacza?

Kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego przeprowadzana jest po to, aby ustalić osoba chora:

– nie wykonuje pracy zarobkowej lub

– nie wykorzystuje zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z celem zwolnienia.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, osoba ubezpieczona wykonująca w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia (w takiej sytuacji traci także prawo do wynagrodzenia chorobowego).

W trackie zwolnienia lekarskiego nie należy podejmować czynności sprzecznych z jego celem w postaci odzyskania zdolności do pracy. Za takie czynności uważa się pracę (nie wykonuje pracy zarobkowej) i całą gamę innych aktywności niezgodnych z celem zwolnienia lekarskiego (nie wykorzystuje zwolnienia lekarskiego od pracy w sposób niezgodny z jego celem).

Jeśli chodzi o pracę zarobkową, w okresie zwolnienia lekarskiego nie powinno się wykonywać pracy w ramach jakiekolwiek umowy. Pod tym pojęciem kryje się także prowadzenie działalności gospodarczej, wykonywanie umowy o dzieło i tzw. praca na czarno.

Jeśli chodzi o inne aktywności niezgodne z celem zwolnienia lekarskiego, pod tę kategorię podpada każde zachowanie osoby ubezpieczonej sprzeczne z celem odzyskania zdolności do wykonywania pracy.

Sztandarowe przykłady takich zachowań to udział w stacjonarnych kursach/szkoleniach (kwestia nie jest jednoznaczna z udziałem w kursach/szkoleniach online) czy wyjazd na wycieczkę krajową lub zagraniczną. Podane przykłady tez nie są takie oczywiste, może się zdarzyć, że wyjazd wypoczynkowy będzie zgodny z zaleceniami lekarskimi, wtedy nie powinien skutkować odebraniem zasiłku.

Generalnie, powinno unikać się zachowań sprzecznych z zaleceniami lekarskimi i chorobą, w związku z którą jest się zwolnionym od pracy. Przykładowo, osoba ubezpieczona ze złamaną nogą nie powinna, co do zasady, wykonywać prac w ogrodzie.

Z kolei, osoba ubezpieczona chora na zapalenie płuc nie powinna robić zakupów w galerii handlowej (chyba że w galerii handlowej jest apteka, w której dostępny jest przepisany lek), czy też uprawiać sportu intensywnego.

„Przyłapanie” na tego rodzaju zachowaniach skutkuje negatywnym wynikiem kontroli.

II. Protokół kontroli jako podstawa do zabrania zasiłku

Przypominam, że kontrolę w tym zakresie może przeprowadzić pracodawca zgłaszający do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych.

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w wykorzystywaniu zwolnienia lekarskiego przez ubezpieczonego, osoba kontrolująca wyznaczona przez płatnika składek sporządza protokół, w którym określa, na czym polegała ta nieprawidłowość. Protokół dostarcza się osobie ubezpieczonej w celu wniesienia uwag. Jeśli uwagi nie zostaną uwzględnione lub w ogóle nie zostały wniesione, ostaje się to, że zwolnienie lekarskie było wykorzystywane nieprawidłowo.

Stwierdzenie nieprawidłowości w wykorzystywaniu zwolnienia lekarskiego powoduje określone konsekwencje.

Pracownik traci prawo do:

– wynagrodzenia chorobowego za cały okres, na który zostało wystawione kwestionowane zwolnienie lekarskie,

– zasiłku chorobowego za cały okres, na który zostało wystawione kwestionowane zwolnienie lekarskie.

Decyzję w tym zakresie może wydać Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jeśli zwróci się o to płatnik składek przeprowadzający kontrolę. Decyzja może dotyczyć jedynie zasiłku chorobowego, ponieważ ZUS nie ma kompetencji do wydawania decyzji dotyczących wynagrodzenia chorobowego, czyli świadczenia, które wypłaca i finansuje wyłącznie pracodawca.

Podobnie, w razie wątpliwości, czy zwolnienie lekarskie od pracy było wykorzystywane niezgodnie z jego celem, pracodawca powinien zwrócić się do ZUS o rozstrzygnięcie (np. w przypadku odbywania szkolenia online przez osobę kontrolowaną). Od wydanej decyzji osobie ubezpieczonej przysługuje prawo do wniesienia odwołania do decyzji ZUS do sądu.

III. Skutki negatywnego wyniku kontroli przeprowadzanej przez pracodawcę

Jak wspomniałam wyżej, jeżeli pracodawca  stwierdza w protokole kontroli, że zwolnienie lekarskie było wykorzystywane nieprawidłowo, na tej podstawie może zaniechać wypłaty wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku chorobowego.

Do niewypłacenia świadczenia chorobowego dochodzi za okres, na jaki zostało wystawione zwolnienie lekarskie, a w którym doszło do wykonywania pracy zarobkowej bądź innego zachowania sprzecznego z celem zwolnienia lekarskiego.

Przykładowo:

Pracownik otrzymał zwolnienie lekarskie na okres od 1 do 10 lipca 2022 r. z powodu choroby. W tym okresie przeprowadzono kontrolę, w wyniku której ustalono, że pracownik wykonywał pracę zarobkową w innym miejscu (dorabiał sobie). Sporządzono z kontroli protokół. Na podstawie tego protokołu pracodawca nie wypłacił wynagrodzenia chorobowego za cały okres, na jaki wystawiono zwolnienie lekarskie.

Jeśli ten sam pracownik otrzyma zwolnienie lekarskie na okres od 11 do 17 lipca 2022 r. i nie zostanie przeprowadzona kontrola, a ten pracownik dalej sobie dorabiał, pracodawca ma obowiązek wypłacić mu wynagrodzenie chorobowego.

Podam też inny przykład:

Wyobraźmy sobie, że pracownik przebywał na kilku następujących po sobie zwolnieniach lekarskich od 1 czerwca do 10 lipca 2022 r. Minęły już 33 dni, w trakcie których wypłacane jest wynagrodzenie chorobowe, a więc płatnik składek ma obowiązek wypłacać już zasiłek chorobowy. „Najświeższe” zwolnienie lekarskie zostało wystawione na okres od 11 do 17 lipca 2022 r. 13 lipca 2022 r. płatnik składek przeprowadził kontrolę prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego. Okazało się, że pracownik cały czas, od 1 czerwca 2022 r., w tym od 11 prowadził swoją działalność gospodarczą w postaci usług fryzjerskich pomimo choroby – kontrolujący zobaczył, jak kontrolowany pracownik w domu strzyże klientkę. Sporządzono protokół. Pracodawca nie wypłaci za okres od 11 do 17 lipca 2022 r. zasiłku chorobowego.

Pracodawca może dochodzić także zwrotu już wypłaconych świadczeń. Jednak, jest to dość skomplikowany temat i nie będę go poruszać w ramach tego wpisu.

Ponadto, pracodawca może podjąć decyzję o rozwiązaniu umowy o pracę w drodze wypowiedzenia lub bez zachowania okresu wypowiedzenia (w tzw. trybie dyscyplinarnym).

Dobrze podsumował tę kwestię SN w wyroku z dnia 17 maja 2018 r., I PK 69/17:

W ocenie SN, stosownie do art. 52 § 1 KP w zw. z art. 100 § 2 pkt 3 KP wykonywanie pracy przez pracownika w okresie niezdolności do pracy (zwolnienia lekarskiego) tylko wyjątkowo może nie zostać uznane za uchybienie podstawowemu obowiązkowi pracowniczemu. Dyrektor zakładu pracy (a zwłaszcza lekarz – dyrektor szpitala), który w czasie wielomiesięcznego zwolnienia lekarskiego wykonywał pracę zarobkową, prowadząc tożsamą z czynnościami pracowniczymi działalność gospodarczą, dopuszcza się naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, uzasadniających rozwiązanie umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 KP.

Jeśli chodzi o stosunki cywilnoprawne, również może dojść do rozwiązania zawartej umowy. W tym przypadku, zazwyczaj doprowadzenie do rozwiązania umowy jest prostsze.

IV. Kontrola zwolnienia lekarskiego przez pracodawcę i jej konsekwencje – podsumowanie

Skutki kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego mają różną wagę, w najgorszym wypadku mogą prowadzić nawet do zakończenia stosunku pracy.

Niemniej, nie ulega wątpliwości, że pracodawcy mają interes w przeprowadzaniu kontroli.

Zalecam, jednak, ostrożność w dobieraniu bardziej dotkliwych skutków kontroli w postaci zakończenia stosunku pracy, a napewno wpierw skonsultowanie z kimś, kto spojrzy na temat obiektywnie.

Jeśli artykuł odpowiedział na Twoje pytania i doceniasz zawartość tworzonych treści na blogu możesz (oczywiście nie musisz) docenić moją osobę i postawić mi kawę:

Im więcej kawy we krwi, tym więcej dobrych pomysłów i chęci do dzielenia się wiedzą.

Jeśli jednak dalej masz wątpliwości, pytania, warto zwrócić się o indywidualną pomoc.

[otw_shortcode_info_box border_type=”bordered” border_style=”bordered” shadow=”shadow-down-left” rounded_corners=”rounded-5″ icon_size=”large” icon_url=”https://e-prawopracy.pl/wp-content/uploads/2016/07/koperta-01.png”]Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy, indywidualnej konsultacji napisz do mnie na adres: [email protected] [/otw_shortcode_info_box]

Photo by Possessed Photography on Unsplash