Jak kontroluje się legalność zatrudnienia cudzoziemców?

Zainteresowanie zatrudnianiem obcokrajowców przez polskich przedsiębiorców nie słabnie. Dla cudzoziemców, zwłaszcza zza wschodniej granicy, Polska to atrakcyjna destynacja, jeśli chodzi o rynek pracy, polscy pracodawcy zaś nie mogą narzekać na brak chętnych.

To zjawisko ma, jednak, swoje ciemniejsze strony związane z chęcią obchodzenia przepisów o legalności zatrudnienia.

O tym, w jaki sposób kontroluje się legalność zatrudnienia cudzoziemców, przeczytasz poniżej.

I. Kiedy cudzoziemiec wykonuje pracę nielegalnie?

Aby omówić sposób kontroli legalności zatrudnienia, w pierwszej kolejności należy wymienić sytuacje, które składają się na pojęcie nielegalnego wykonywania pracy przez cudzoziemca.

Należą do nich m.in.:

1. brak ważnej wizy lub innego dokumentu uprawniającego go do pobytu w Polsce,
2. brak uprawnień do wykonywania pracy na podstawie posiadanej przez cudzoziemca podstawy pobytu w Polsce,
3. wykonywanie pracy bez zezwolenia na pracę, jeśli jest ono wymagane,
4. wykonywanie pracy na innym stanowisku lub warunkach niż określone w wydanym dokumencie legalizującym  na pracę,
5. wykonywanie pracy bez umowy zawartej w formie pisemnej.

II. Kto i na jakiej podstawie jest uprawniony do kontroli legalności zatrudnienia?

Kontrolę legalnego wykonywania pracy przez cudzoziemca sprawują dwa podmioty:

⇒ Straż Graniczna (SG),

⇒ Państwowa Inspekcja Pracy (PIP).

Uprawnienia SG w zakresie kontrolowania legalności zatrudnienia reguluje ustawa z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej w art. 10d. Państwowa Inspekcja Pracy zaś działa na podstawie ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy, tj. art. 10 ust. 1 pkt. 4 ww. ustawy.

III. W jaki sposób kontrolę legalności zatrudnienia sprawuje Straż Graniczna?

Zgodnie z przepisami, SG prowadzi kontrolę w zakresie przestrzegania przepisów dotyczących legalności wykonywania pracy przez cudzoziemców, prowadzenia przez nich działalności gospodarczej oraz powierzenia im wykonywania pracy.

Aby móc w ogóle dokonać kontroli, funkcjonariusz musi działać na podstawie stosownego upoważnienia udzielonego przez właściwego komendanta placówki.

Funkcjonariusze SG są uprawnieni do przeprowadzania kontroli bez uprzedzenia, jednakże mają oni  obowiązek okazać kontrolowanemu upoważnienie – zdarzają się, bowiem, przypadki oszustów, którzy wykorzystując niewiedzę pracodawców, chcą wyłudzić pieniądze. W przypadku konieczności nagłego przeprowadzenia kontroli można jej dokonać jedynie na podstawie okazania legitymacji służbowej. W ciągu 7 dni, SG wysyła stosowny dokument.

Kontrola Straży Granicznej przeprowadzana jest w siedzibie przedsiębiorcy, a także w pozostałych miejscach wykonywania pracy bądź prowadzenia działalności gospodarczej i obejmuje ona również miejsce przechowywania wszelkich dokumentów związanych z zatrudnieniem i powierzeniem pracy cudzoziemców lub prowadzeniem działalności gospodarczej.

Po zakończeniu kontroli funkcjonariusz sporządza protokół kontroli, jeśli doszło do stwierdzenia naruszeń, jeśli natomiast w toku kontroli takich naruszeń nie zauważono, SG sporządza notatkę służbową.

Podsumowując, najczęściej kontrola prowadzona przez SG jest kontrolą zaplanowaną i składa się z następujących “etapów”:

1. zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli doręczane podmiotowi, który ma zostać skontrolowany,
2. kontrola (poprzedzona okazaniem upoważnienia lub, w wyjątkowych sytuacjach, legitymacji służbowej),
3. zakończenie kontroli protokołem lub notatką służbową,
4. ewentualna procedura odwoławcza.

IV. W jaki sposób kontrolę legalności zatrudnienia sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy?

Do ustawowych zadań PIP-u należy sprawowanie kontroli legalności zatrudnienia i w ramach sprawowania takiej kontroli Państwowa Inspekcja Pracy bada w szczególności:

1. legalność powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy oraz legalność wykonywania pracy przez cudzoziemca (są to dwa różne pojęcia),
2. zgodność z przepisami zawartej umowy o pracę (umowy cywilnoprawnej),
3. zgłoszenie cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych,
4. opłacanie składek na Funduszu Pracy,
5. zachowanie minimalnych standardów przewidzianych polskimi przepisami prawa pracy w stosunku do cudzoziemców oddelegowanych do pracy w Polsce.

Szczegółowy sposób kontroli legalności zatrudnienia cudzoziemców przez PIP został opisany tutaj.

Jakie dokumenty należy przedstawić do kontroli?

W przypadku przeprowadzenia kontroli przedsiębiorca jest zobowiązany do przedłożenia dokumentów pozwalających na identyfikację zarówno podmiotu kontrolowanego, jak i osób zatrudnionych, w szczególności: dokument podróży (paszport) cudzoziemca, zezwolenie na pracę bądź oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, umowę o pracę lub umowę cywilnoprawną (np. umowę zlecenia), a także inne, każdorazowo określane przez inspektora pracy.

Jak długo może trwać kontrola?

Do procedury prowadzenia kontroli przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym stosuje się przepisy ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, zgodnie z którymi, kontrola nie może przekraczać terminów zawartych w art. 55 ust. 1 ustawy:

1. w odniesieniu do mikroprzedsiębiorców (tj. zatrudniających mniej niż 10 pracowników) – 12 dni roboczych,
2. w odniesieniu do małych przedsiębiorców (tj. zatrudniających mniej niż 50 pracowników) – 18 dni roboczych,
3. w odniesieniu do średnich przedsiębiorców (tj. zatrudniających mniej niż 250 pracowników) – 24 dni roboczych,
4. w odniesieniu do pozostałych przedsiębiorców – 48 dni roboczych.

Jakie narzędzia przysługują kontrolowanemu wobec faktu przeprowadzenia kontroli?

Kontrolowany przedsiębiorca może, w pierwszej kolejności, wyrazić swój sprzeciw w stosunku do samego podjęcia kontroli – ma na to 3 dni robocze od dnia wszczęcia kontroli i swój sprzeciw musi uzasadnić. Straż Graniczna lub Państwowa Inspekcja Pracy w terminie 3 dni od dnia doręczenia sprzeciwu podejmują decyzję o zaprzestaniu kontroli lub jej kontynuowaniu. Na to postanowienie przedsiębiorcy przysługuje prawo złożenia zażalenia w terminie 3 dni od dnia doręczenia postanowienia.

V. Co grozi za nielegalne zatrudnianie cudzoziemców?

Nielegalne zatrudnianie obcokrajowców wiąże się z dotkliwymi grzywnami wynoszącymi od 1 000 złotych do nawet 30 000 złotych. Surowsze sankcje są przewidziane dla pracodawców, którzy wprowadzając cudzoziemca w błąd, wykorzystując zależność służbową czy wyzyskując, doprowadzają do nielegalnego wykonywania pracy. Grzywna wynosi w takich przypadkach od 3 000 do 30 000 złotych.

Więcej na ten temat przeczytasz też tutaj.

Konsekwencje nielegalnego zatrudnienia może ponieść również cudzoziemiec, który może zostać obciążony grzywną, a nawet zobowiązany do opuszczenia Polski.

[otw_shortcode_info_box border_type=”bordered” border_style=”bordered” shadow=”samonaśladownictw” rounded_corners=”rounded-5″ icon_size=”large” icon_url=”https://e-prawopracy.pl/wp-content/uploads/2016/07/koperta-01.png”]Jeśli potrzebujesz porady prawnej, indywidualnej konsultacji, interesuje Cię doradztwo w zakresie zatrudniania cudzoziemców to napisz do mnie na adres: [email protected] [/otw_shortcode_info_box]

Photo by Sergiu Nista on Unsplash