Zakaz konkurencji – wcale nie tak łatwo zakazać pracownikowi

Wbrew pozorom nie tak łatwo zakazać pracownikowi konkurencji. Wielu pracodawców stara się to uczynić, jednakże często popełniają błędy, które mogą skutkować zwolnieniem pracownika z jakiejkolwiek odpowiedzialności.

Skuteczne ukształtowanie zakazu konkurencji to naprawdę sztuka.

I. Czym w ogóle jest zakaz konkurencji?

Najprościej rzecz ujmując – w oparciu o przepisy kodeksu pracy – to zobowiązanie pracownika do nieprowadzenia działalności współzawodniczącej wobec pracodawcy.

To nieprowadzenie trzeba rozumieć szeroko. Oznacza ono:

a)brak podjęcia zatrudnienia w ramach stosunku pracy u innego podmiotu (osoby, firmy, placówki),

ale również

b)w ramach jakiegokolwiek innego stosunku prawnego (np. umowy o dzieło, umowy zlecenia),

jeżeli podmiot trzeci prowadzi działalność konkurencyjną względem naszego pracodawcy.

Ale no właśnie….

II.  Czym jest owa działalność konkurencyjna? Jak ją rozumieć?

O tym, by stwierdzić czy podejmujemy się działalności konkurencyjnej względem aktualnego pracodawcy, musimy znać definicję tego rodzaju aktywności. Niestety, ustawodawca nie był tak łaskawy i nie umieścił jej w kodeksie pracy.

Sięgając do orzecznictwa: konkurencyjną działalnością jest aktywność przejawiana w tym samym lub takim samym zakresie przedmiotowym i skierowana do tego samego kręgu odbiorców, pokrywająca się – chociażby częściowo – z zakresem działalności podstawowej lub ubocznej pracodawcy. W rezultacie zakazana może być taka działalność, która narusza interes pracodawcy lub mu zagraża.

W uproszczeniu można zatem stwierdzić, że jest to prowadzona przez dwóch kontrahentów w wysokim stopniu podobna działalność, która doprowadza do rywalizacji przedsiębiorców na rynku dóbr i usług.

III. Jak daleko może sięgać zakaz konkurencji?

Wiedząc już czym jest działalność konkurencyjna, musimy się teraz dowiedzieć w jakim zakresie zakaz ten obowiązuje pracowników.

Z pewnością ustalenie tego rodzaju zakazu może dotyczyć zarówno czasu trwania pracy pracownika, jak i po jego ustaniu.

Przy czym w tym drugim przypadku pracodawca może zakazać prowadzenia działalności konkurencyjnej jedynie pracownikowi posiadającemu dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.

Czym są jednak szczególnie ważne informacje?

Tego pojęcia z pewnością nie należy utożsamiać jedynie z tajemnicą przedsiębiorstwa w świetle ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Oprócz know-how są to wszelkie informacje (np. technologiczno-informatyczne, ekonomiczne, organizacyjne czy techniczne), które mają wpływ na działalność danej firmy. I to właśnie w odniesieniu do nich przedsiębiorcy nie będzie zależało na ich ujawnieniu czy udostępnieniu.

IV. Forma umowy o zakazie konkurencji

Wspomniany już przepis kodeksu pracy rozpoczyna zwrot: W zakresie określonym w odrębnej umowie (…). Z tak ogólnego sformułowania można wysnuć jeden, jak najbardziej poprawny, wniosek: dbając o własny interes, strony powinny czuwać nad tym co znajdzie się w umowie o zakazie konkurencji.

W tym miejscu pojawiają się jednak pytanie czy może być on określony jedynie w odrębnej umowie?

Interpretując dosłownie o art. 101¹kodeksu pracy można dojść do wniosku, że zakaz konkurencji można ustanowić tylko w odrębnej umowie.

Orzecznictwo stoi jednak na odmiennym stanowisku. Nie ma więc potrzeby, by formułować zakaz konkurencji w odrębnej umowie. Umowa o zakazie konkurencji może być zamieszczona zatem w dokumencie umowy o pracę. Zarówno sama umowa o pracę jak i umowa o zakazie konkurencji nie będą z tego powodu nieważne.

Tak zwany rygor nieważności przewidziany przepisami kodeksu pracy dla umowy o zakazie konkurencji wynika tylko z braku formy pisemnej, nie zaś z braku zawarcia jej w odrębnej umowie (dokumencie).

Odnosząc się do przepisów kodeksu pracy kontrakt tego rodzaju powinien być pod rygorem nieważności sporządzony na piśmie. Tego stanowiska powinniśmy się trzymać mimo, iż obowiązek pracownika powstrzymania się od prowadzenia działalności konkurencyjnej jest również zawarty w szerszej kategorii obowiązku pracownika dbania o dobro pracodawcy (art. 100 § 2 pkt 4 KP).

W orzecznictwie SN nie budzi wątpliwości, że brak umowy o zakazie konkurencji nie powoduje powstania po stronie pracownika prawa do podejmowania działalności konkurencyjnej wobec własnego pracodawcy.

Ze swej praktyki radzę jednak zawsze umowę o zakazie konkurencji sporządzać w formie pisemnej – by uniknąć ewentualnych nieporozumień i konfliktów.

Informację wstępne mamy już za sobą, przejdźmy do odpowiedzi na pytanie: Jak w kilku krokach stworzyć dobrą umowę o zakazie konkurencji?