Kontrola trzeźwości – nowości w kodeksie pracy 2023

1 grudnia 2022 r. Sejm uchwalił ustawę wprowadzającą do kodeksu pracy przepisy (art. 22^1c–22^1h) dotyczące kontroli trzeźwości pracowników. Według ustawy mają one wejść w życie w ciągu 14 dni od ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.

Oczywiście, proces legislacyjny jeszcze trwa, jednak, chciałabym zwrócić Wam uwagę na to, co przepisy zmienią w zakładach pracy, i jak je w zakładach pracy wdrożyć.

I. Kontrola trzeźwości – Co będą mogli kontrolować pracodawcy?

Pracodawca będzie mógł kontrolować:

⇒ Trzeźwość pracowników, czyli, czy alkohol jest obecny w organizmie pracownika czy nie, a jeśli tak – czy ilość alkoholu wskazuje na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości;

⇒ Obecność środków działających podobnie do alkoholu – w projekcie ustawy wyjaśniono, że tym pojęciem obejmuje się w szczególności środki wymienione w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii (np. substancje psychotropowe); dodatkowo, w rozporządzeniu (jakie ma zostać wydane po wejściu w życie przepisów dotyczących kontroli) mają zostać wymienione „środki działające podobnie do alkoholu”.

II. Kogo będą mogli kontrolować pracodawcy?

Z punktu widzenia podmiotu zatrudniającego istotna jest informacja taka, że kontroli na obecność alkoholu lub środków działających podobnie jak alkohol będzie można poddać nie tylko pracowników, ale i osoby fizyczne zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy, a także osoby fizyczne prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą.

Jeśli, więc, jesteś pracodawcą, a dodatkowo, współpracujesz z przedsiębiorcami lub zatrudniasz osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, również te osoby będą mogły zostać poddane badaniom na obecność alkoholu w organizmie bądź innych substancji działających jak alkohol.

Wynika to z nowego art. 22^1h:

Przepisy art. 22^1c–22^1f oraz przepisy wydane na podstawie art. 22^1g stosuje się odpowiednio do pracodawców organizujących prace wykonywana przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy oraz osoby fizyczne.

III. Czy każdy pracodawca będzie mógł przeprowadzać badania?

Uchwalone przepisy, niestety, nie są skierowane do każdego pracodawcy.

Według nowych przepisów, wprowadzenie kontroli trzeźwości lub na obecność w ich organizmach środków działających podobnie do alkoholu będzie możliwe, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia:

⇒ ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób,

⇒ ochrony mienia.

Z nowego art. 22^1c § 1 k.p. wyraźnie wynika, że w zakładzie pracy można wprowadzić przepisy wewnętrzne dotyczące kontroli na obecność alkoholu lub innych substancji, o ile pracodawca oceni, że będzie to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia.

Jak wyjaśnia się w projekcie ustawy:

Podejmowanie jakichkolwiek czynności zawodowych w stanie nietrzeźwości, w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu należy oceniać jako naganne, jednak – jak wskazano powyżej – w pewnych przypadkach dodatkowo może stanowić ono szczególne zagrożenie dla życia i zdrowia zarówno samego pracownika, jak i innych osób, a także mienia.

Spożycie alkoholu lub zażycie środka działającego podobnie do alkoholu powoduje bowiem zakłócenie funkcjonowania organizmu, w tym zaburzenia czynności poznawczych i brak pełnej kontroli nad organizmem, które – w odniesieniu do niektórych grup pracowników – mogą stanowić szczególnie istotne zagrożenie dla dóbr pracownika, pracodawcy, jak i innych osób.

W praktyce, według mnie, przepisy dotyczące kontroli będzie mógł wprowadzić pracodawca zatrudniający osoby, przykładowo, pracujące bezpośrednio z klientem (sprzedawcy, fryzjerzy etc.).

Jeśli więc, pracodawca uważa, że wprowadzenie kontroli nie jest konieczne do ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób bądź ochrony mienia, uchwalone przepisy kodeksu pracy go nie dotyczą.

Jeśli pracodawca uważa, że wprowadzenie kontroli jest zasadne, może ją wprowadzić, ale nie musi.

W projekcie ustawy napisano:

Należy jednak podkreślić, że nawet jeśli przedmiotowe przesłanki zostaną spełnione, pracodawca nie będzie miał obowiązku wprowadzenia ww. kontroli; decyzja o wprowadzeniu jednej z nich bądź obu będzie należała do pracodawcy.

Pracodawca może wprowadzić przepisy wewnątrzzakładowe względem wszystkich pracowników lub tylko wybranej grupy pracowników, przykładowo, tylko względem sprzedawców, a już nie wobec pracowników administracyjnych.

IV. Jakie działania powinien podjąć pracodawca w związku z nowymi przepisami?

Według uchwalonej ustawy wprowadzenie:

– kontroli trzeźwości,

– grupę lub grupy pracowników objętych kontrolą trzeźwości i sposób przeprowadzania kontroli trzeźwości,

ustala się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.

W praktyce, najczęściej chęć wprowadzenia kontroli w zakładzie pracy będzie wiązała się ze zmianą regulaminu pracy albo przygotowaniem obwieszczenia.

Przypominam, że według ustawy pracodawca powinien określić co najmniej:

– fakt wprowadzenia kontroli trzeźwości,

– grupę lub grupy pracowników objętych kontrolą trzeźwości,

– sposób przeprowadzania kontroli trzeźwości, w tym rodzaj urządzenia wykorzystywanego do kontroli oraz

– czas i częstotliwość przeprowadzania kontroli.

Nic nie stoi na przeszkodzie, aby pracodawca określił dodatkowo, przykładowo, osoby odpowiedzialne za przeprowadzanie badań bądź opisał, jakie konsekwencje grożą pracownikom w razie stwierdzenia stanu po użyciu alkoholu lub stanu nietrzeźwości (analogicznie – w razie stwierdzenia obecności środków działających podobnie do alkoholu).

Warto już w tym momencie zająć się uregulowaniem tej kwestii w zakładzie pracy, bowiem po ogłoszeniu ustawy zostanie niewiele czasu, bo 14 dni!

• Pracodawca ma obowiązek poinformować pracowników o wprowadzeniu kontroli trzeźwości w sposób przyjęty u danego pracodawcy nie później niż 2 tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzania.

Według mnie, pracodawca wypełni ten obowiązek, jeśli zawiadomi pracowników, przykładowo, przez obwieszczenie, o którym pisałam wyżej. Niekoniecznie trzeba przygotować osobne powiadomienie.

• Jeśli po wprowadzeniu kontroli w zakładzie pracy pracodawca będzie zatrudniał pracowników objętych możliwością poddania badaniom, pracodawca przekazuje takim pracownikom, przed dopuszczeniem do pracy, podstawowe informacje o kontroli trzeźwości lub obecności środków działających podobnie do alkoholu. Informacja powinna mieć formę pisemną lub elektroniczną.

Na pewno może być to osobny dokument tak jak klauzula informacyjna. Myślę, praktyka pokaże, czy te informacje będą włączane do informacji o warunkach zatrudnienia, o której mowa w art. 29 § 3 k.p. czy nie.

V. Kontrola trzeźwości – Podsumowanie

W dzisiejszym wpisie przedstawiłam, w mojej ocenie, najważniejsze informacje dotyczące nowo uchwalonych przepisów.

Zachęcam do jak najsprawniejszego przygotowania odpowiednich dokumentów, tj. zmian w regulaminie pracy, obwieszczenia, informacji dla pracowników, o których pisałam wyżej.

Wejście w życie przepisów dotyczących kontroli jest nieuniknione, warto, więc, być na to gotowym.

[otw_shortcode_info_box border_type=”bordered” border_style=”bordered” shadow=”shadow-down-left” rounded_corners=”rounded-5″ icon_size=”large” icon_url=”https://e-prawopracy.pl/wp-content/uploads/2016/07/koperta-01.png”]Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy, indywidualnej konsultacji napisz do mnie na adres: [email protected] [/otw_shortcode_info_box]

Photo by Aaron Burden on Unsplash