Dłuższy urlop rodzicielski – od kiedy będzie obowiązywał?

Dłuższy urlop rodzicielski, nowe uprawnienia rodzicielskie – od kiedy będą obowiązywać czyli: „co z wdrożeniem unijnej dyrektywy?”

Na blogu już kilkukrotnie poruszałam temat tzw. dyrektywy work-life balance (dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE).

Zapoznaj się z wpisami:

⇒ Urlop rodzicielski 2022 – jakie zmiany są planowane?

⇒ Urlop rodzicielski 2022 – kto skorzysta z korzystnych zmian?

Termin na wdrożenie dyrektywy mija 2 sierpnia 2022 r. Sejm nie zdąży, jednak, uchwalić ustawy wprowadzającej i uszczegóławiającej przepisy dyrektywy do polskiego porządku prawnego.

Jakie będą tego skutki dla pracowników i pracodawców?

I. Dłuższy urlop rodzicielski – od kiedy?

Implementacja dyrektywy

Dyrektywa jest jednym z aktów prawnych uchwalanych przez organy Unii Europejskiej. Dyrektywy wyznaczają cel, który muszą osiągnąć wszystkie państwa Unii Europejskiej poprzez uchwalenie odpowiednich przepisów. Z tego też powodu czekamy na uchwalenie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw.

W przypadku dyrektywy nr 2019/1158 celem do osiągnięcia jest zrównanie kobiet i mężczyzn w ich prawach i obowiązkach w szczególności w zakresie zatrudnienia, pracy i wynagrodzenia.

Dlatego też projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw przewiduje gro zmian w zakresie przepisów o uprawnieniach rodzicielskich.

II. Termin na implementację dyrektywy

Zgodnie z art. 20 ust. 1 dyrektywy nr 2019/1158, termin na włączenie dyrektywy do prawa krajowego mija 2 sierpnia 2022 r.

Państwa członkowskie wprowadzają w życie przepisy ustawodawcze, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy do dnia 2 sierpnia 2022 r. Niezwłocznie powiadamiają o tym Komisję). W projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw wskazana data wejścia w życie nowych przepisów to 1 sierpnia 2022 r.

Czy Sejmowi uda się uchwalić ustawę do tej daty?

Niestety nie.

Ze strony Rządowego Centrum Legislacji nie wynika, aby projekt ustawy został przekazany do procedowania do Sejmu. Podobnie, w porządku obrad 59. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, które odbywa się w dniach 20, 21 i 22 lipca i 5 sierpnia 2022 r., nie przewidziano prac nad projektem ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw.

Wniosek jest tylko jeden –> Polska nie zdąży do 2 sierpnia 2022 r. wdrożyć dyrektywy nr 2019/1158.

III. Stosowanie dyrektywy po upływie terminu na jej implementację

W prawie UE wypracowano zasadę tzw. bezpośredniego skutku prawa Unii Europejskiej. Co to oznacza w praktyce?

Chodzi o to, że w razie niewdrożenia dyrektywy lub jej nieprawidłowego wdrożenia do krajowego porządku prawnego, każda osoba może powoływać się bezpośrednio na przepisy dyrektywy dochodząc swoich praw. Skutkuje to tym, że organy państwa również powinny respektować przepisy dyrektywy. Jest to, oczywiście, obwarowane konkretnymi warunkami.

Aby unaocznić ten skutek, podam bardzo ogólny przykład. Jeśli z dyrektywy wynika, że państwa członkowskie mają zapewnić urlop wypoczynkowy w wymiarze co najmniej 30 dni kalendarzowych, a dyrektywa nie zostanie wdrożona, każda zatrudniona osoba mogłaby domagać się od pracodawcy udzielenia jej urlopu wypoczynkowego w takim właśnie wymiarze (o ile odpowiednie warunki zostaną spełnione).

O jakich warunkach mowa?

Żeby konkretny przepis dyrektywy mógł być stosowany bezpośrednio, taki przepis musi być:

– jasny,

– precyzyjny,

– bezwarunkowy.

Jak wyjaśnia się na stronie EUR-Lex:

Trybunał uznał w wyroku w sprawie Van Duyn przeciwko Home Office, że dyrektywa ma bezpośredni skutek, jeśli jej przepisy są bezwarunkowe oraz wystarczająco jasne i precyzyjne, oraz w momencie, gdy państwo członkowskie UE nie transponowało dyrektywy w wyznaczonym terminie. Niemniej jednak skutek bezpośredni może mieć tylko charakter wertykalny. Państwa członkowskie zobligowane są do wdrażania dyrektyw, lecz dyrektywy te nie mogą być powołane przez państwo członkowskie wobec jednostki (zob. wyrok w sprawie Ratti)

Podstawowy problem leży w wertykalnym charakterze skutku. Bezpośredni skutek wertykalny ma znaczenie dla stosunków między jednostkami a państwem. Oznacza to, że każda osoba może powoływać się na zapisy prawa UE w stosunku do państwa. W rzeczywistości, więc, na przepisy dyrektywy mogliby powoływać się pracownicy zatrudnieni w sektorze publicznym, gdzie państwo występuje w roli pracodawca. Jeśli pracodawcą jest np. jednoosobowy przedsiębiorca, taka możliwość nie występuje.

Odnośnie do charakteru przepisów, również nie są one jasne, precyzyjne i bezwarunkowe.

Weźmy za przykład art. 5 ust. 1 dyrektywy o urlopie rodzicielskim:

Państwa członkowskie wprowadzają niezbędne środki w celu zapewnienia, aby każdy pracownik miał indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze czterech miesięcy do wykorzystania przed osiągnięciem przez dziecko określonego wieku, maksymalnie ośmiu lat, który zostanie określany przez poszczególne państwa członkowskie lub w układach zbiorowych. Wiek ten jest określany mając na uwadze zapewnienie, aby każde z rodziców mogło wykonywać swoje prawo do urlopu rodzicielskiego skutecznie i na równych zasadach.

Ten przepis wprowadza indywidualny urlop rodzicielski dla każdego z rodziców. Jednak, uprawnienie to wymaga doprecyzowania przez władze krajowe, m.in. ustalenia, do kiedy taki urlop może być wykorzystany. Ten przepis nie może być, więc, stosowany bezpośrednio.

Podobnie rzecz się ma z przepisami dyrektywy dotyczącymi świadczeń za okres urlopu rodzicielskiego, bowiem świadczenie (w polskich warunkach zasiłek) ma być obliczane i mieć wysokość taką, aby ułatwić korzystanie z urlopu rodzicielskiego przez oboje rodziców.

IV. Dłuższy urlop rodzicielski – od kiedy będzie obowiązywał? -> Podsumowanie

Zagadnienie bezpośredniego skutku dyrektywy jest zagadnieniem dość skomplikowanym.

Z mojej analizy wynika, że dyrektywa nie może być bezpośrednio stosowana w polskim porządku prawnym bez jej implementacji. Trzeba więc poczekać na uchwalenie ustawy przez Sejm i wejście jej w życie.

Niestety więc, stosowanie korzystnych zmian oraz ich ostateczny kształt, zostanie odsunięte w czasie.

[otw_shortcode_info_box border_type=”bordered” border_style=”bordered” shadow=”samonaśladownictw” rounded_corners=”rounded-5″ icon_size=”large” icon_url=”https://e-prawopracy.pl/wp-content/uploads/2016/07/koperta-01.png”]Jeśli potrzebujesz porady prawnej, indywidualnej konsultacji napisz do mnie na adres: [email protected] [/otw_shortcode_info_box]

Photo by Kelli McClintock on Unsplash