Odpowiedzialność pracownika za mienie powierzone

Reguły odpowiedzialności pracowniczej za mienie powierzone zostały ukształtowane w sposób surowszy niż odpowiedzialności na zasadach ogólnych.

Z czego wynika surowość tych przepisów?

Główną przyczyną jest fakt, że to od pracownika któremu powierzono mienie wymaga się dalej idącej ostrożności i zapobiegliwości, ponad te, które wynikają z reguł powszechnych.

Istnieją dwa rodzaje odpowiedzialności pracownika za mienie powierzone – odpowiedzialność indywidualna oraz odpowiedzialność zbiorowa (wspólna). Dziś zajmiemy się tą pierwszą.

 I. Czym jest mienie powierzone?

Odpowiadając na to pytanie trzeba przeanalizować art. 124 k.p.

Pierwszy paragraf wymienia pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności oraz narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze. Są to jednak pewne składniki mienia wyszczególnione przez ustawodawcę.

Z kolei w § 2 tego przepisu o wskazano drugi rodzaj mienia, które pracodawca może powierzyć pracownikowi z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się. Zostało ono zdefiniowane jako mienie inne niż wymienione w § 1.

Katalog mienia powierzonego wymieniony w Kodeksie Pracy nie jest zamknięty, dlatego należy przyjąć, że każde mienie, które może być powierzone pracownikowi, stanowi podstawę dochodzenia roszczenia przez pracodawcę w razie szkody.

II. Jakie są przesłanki powstania odpowiedzialności za powierzone mienie?

 Przy zwykłej odpowiedzialności wyróżnialiśmy trzy podstawowe warunki pracowniczej odpowiedzialności. Były nimi

• naruszenie obowiązków pracowniczych, co doprowadziło do niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania,
• wina pracownika,
• normalny związek przyczynowy między działaniem/zaniechaniem pracownika a powstałą szkodą.

W tym wypadku muszą zaistnieć następujące przesłanki: prawidłowe powierzenie mienia oraz powstanie szkody w majątku pracodawcy. Zatem w przypadku tego rodzaju odpowiedzialności, pracodawca musi jedynie udowodnić:

• wyrządzenie przez pracownika szkody,
• jej wysokość,
• fakt powierzenia tego mienia w sposób prawidłowy.

Pracodawca jest zatem z obowiązku udowodnienia winy pracownika, wystarczy wykazanie szkody. Z faktu bowiem, że mienie zostało prawidłowo powierzone, wypływa wniosek, że ujawnione w nim braki są następstwem zaniedbania pracownika.

Pracownik ma jednak możliwość uwolnienia się od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zapewnienie zabezpieczenie powierzonego mienia.

Tak więc kluczowe jest prawidłowe powierzenie mienia przez Pracodawcę

III. Jak rozumieć prawidłowe powierzenie mienia?

Przede wszystkim zachodzi ono wtedy, kiedy w dacie powierzenia mienia pracownik ma zapewnioną możliwość jego zwrotu lub wyliczenia się.

Powierzenie mienia następuje na przez sporządzenie spisu z natury, sprawdzenie jego ilości i jakości.

Fakt powierzenia mienia najbezpieczniej udokumentować. Nie oznacza to jednak, że samo złożenie przez pracownika oświadczenia w tej kwestii, czy  podpisanie umowy jest wystarczające. Konieczne jest bowiem faktyczne powierzenie mienia w okolicznościach umożliwiających jego zwrot lub wyliczenie się. Tylko bowiem takie powierzenie stwarza podwładnemu warunki, które umożliwiają mu należyte sprawowanie nad nim pieczy.

Z prawidłowym powierzeniem mienia mamy do czynienia dopiero w momencie, gdy pracodawca faktycznie wyda pracownikowi mienie z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się. W chwili gdy pracownik obejmie pieczę nad powierzonym mieniem, powstaje obowiązek pracownika szczególnej pieczy i dbałości o powierzone mu mienie.

Prawidłowe powierzenie mienia powinno być właściwie udokumentowane poprzez zawarcie umowy o powierzeniu mienia, sporządzenie protokołu zdawczo-odbiorczego czy też podpisanie przez pracownika pokwitowania potwierdzającego odbiór mienia.

Wadliwe powierzenie mienia pozbawia pracodawcę możliwości pociągnięcia pracownika do odpowiedzialności na zasadzie art. 124 KP. Pracownik może jednak w takiej sytuacji ponosić odpowiedzialność za mienie pracodawcy na zasadach ogólnych, a zatem w takiej sytuacji pracodawca musi udowodnić mu naruszenie konkretnego obowiązku, związek przyczynowy między naruszeniem tego obowiązku a szkodą i oczywiście szkodę.

III a. Powierzenie a oddanie do dyspozycji.

Zdecydowanie należy odróżniać te dwie czynności. Oddanie do dyspozycji ma miejsce w każdym (lub prawie każdym) przypadku związanym ze świadczeniem pracy. Przykładowo pracownik korzysta w tracie pracy z komputera, maszyn, biurka itd. Jeśli wyrządzi swoim zachowaniem szkodę – odpowiada na zasadach ogólnych. Natomiast to pracodawca powinien w razie konieczności udowodnić, że mienie zostało powierzone (nie oddane) i to w sposób niewadliwy.

IV. Wyłączenie odpowiedzialności pracownika za mienie powierzone.

Pracownik może się uwolnić się od okoliczności, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia. Niestety, tak sformułowany przepis niesie więc ze sobą problemy praktyczne.

Niezbędne jest więc dowiedzenie, że albo inni ponoszą winę w spowodowaniu szkody, albo pracodawca nie zabezpieczył należytych warunków przechowywania mienia, albo wreszcie że pracownik wykazał należytą staranność w sprawowaniu pieczy nad powierzonym mieniem – co w moim odczuciu jest najtrudniejsze dowodowo do przeprowadzenia.

Dotyczy to na przykład przypadku gdy wskutek złego zabezpieczenia pomieszczeń przez pracodawcę, dostęp do powierzonego mienia miały również inne osoby.

Inny przykład z orzecznictwa Sądu Najwyższego – podporządkowanie pracownika kierownictwu nieuczciwego przełożonego może być kwalifikowane jako niezapewnienie przez pracodawcę warunków umożliwiających należyte zabezpieczenie powierzonego mienia (wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 2001 r., I PKN 748/00).

Pracownik, chcący uwolnić się od odpowiedzialności za powstałą szkodę (niedobór) w powierzonym mieniu, powinien wykazać, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, czyli takich, którym pracownik nie mógł zapobiec nawet przy dołożeniu należytej staranności.

IV. Odszkodowanie – odpowiedzialność pracownika za mienie powierzone.

Wyżej wspomniałam, ze za szkodę pracownik odpowiada w pełnej wysokości.

W przypadku powstania szkody w mieniu powierzonym pracownik odpowiada w pełnej wysokości, czyli zarówno za szkodę rzeczywistą, jak i za utracone przez pracodawcę korzyści.

Nawet jeżeli możemy przypisać pracownikowi nieumyślne wyrządzenie szkody w mieniu powierzonym, w odróżnieniu od zasad ogólnych, pracownik ponosić będzie pełną odpowiedzialność.

Wysokość odszkodowania nie jest także ograniczona wysokością trzymiesięcznego wynagrodzenia pracownika.

Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy, porady prawnej z prawa pracy, napisz do mnie na adres: [email protected]