Zmiany w prawie pracy | Dłuższy urlop rodzicielski od 26 kwietnia 2023r.

Ustawa z dnia 9 marca 2023 r. nowelizująca kodeks pracy wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z 20.06.2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE, zwanej dalej dyrektywą 2019/1158 (dyrektywę work life balance).

Na wdrożenie tej dyrektywy czekaliśmy długo (termin na jej wdrożenie mijał z początkiem sierpnia 2022 r.).

Dzisiejszy wpis poświęcę urlopowi rodzicielskiemu, a kolejny pozostałym zmianom w tym zakresie.

Wiem, że kwestia zmian w tym zakresie budzi ogromne zainteresowanie.

I. Wydłużenie wymiaru urlopu rodzicielskiego

Wydłużeniu ulegnie wymiar urlopu rodzicielskiego.

Aktualnie, urlop rodzicielski wynosi 32 lub 34 tygodnie, odpowiednio, w razie urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie lub w razie urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

Po zmianach wymiar urlopu rodzicielskiego będzie wynosił 41 lub 43 tygodnie, odpowiednio, w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie lub w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

Zwiększenie wymiaru urlopu wynika z faktu przyznania każdemu z pracowników-rodziców dziecka indywidualnego prawa do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z wyżej określonego wymiaru urlopu (41 lub 43 tygodni).

II. Prawo do indywidualnej, nieprzenoszalnej części urlopu rodzicielskiego

Ustawa nowelizująca wprowadza następujące brzmienie art. 182^1a  § 4 i 5:

4. Każdemu z pracowników – rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z wymiaru urlopu określonego w § 1 i 2. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z pracowników – rodziców dziecka.

5. Skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w wymiarze co najmniej 9 tygodni oznacza wykorzystanie przez pracownika – rodzica dziecka urlopu, o którym mowa w § 4.

Co oznaczają te przepisy?

Ustawodawca wprowadza dla każdego z rodziców-pracowników wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego w ramach całkowitego wymiaru urlopu rodzicielskiego. Żaden z rodziców nie może zrzec się na rzecz drugiego prawa do tych 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w wymiarze 9 tygodni jest równoznaczne z wykorzystaniem przez rodzica przysługującej mu wyłącznej części urlopu rodzicielskiego.

Skorzystanie przez jednego z rodziców z 9 tygodni urlopu rodzicielskiego pomniejsza całkowity wymiar urlopu, przykładowo, jeśli pracownik-ojciec dziecka wykorzysta 9 tygodni tego urlopu, matka dziecka może wykorzystać maksymalnie 32 tygodnie (41-9 = 32).

I odwrotnie, matka dziecka może wykorzystać 32 tygodnie urlopu rodzicielskiego, ale nie więcej, ponieważ 9 tygodni tego urlopu zarezerwowane jest tylko dla pracownika-ojca dziecka.

Jeśli któryś z pracowników-rodziców nie wykorzysta przysługujących mu 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, przepadają one.

III. Uniezależnienie prawa do urlopu rodzicielskiego od wykorzystania urlopu macierzyńskiego lub zasiłku macierzyńskiego

Z obowiązującego art. 182^1a § 1 k.p. wynika, że po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego pracownik (matka lub ojciec) ma prawo do urlopu rodzicielskiego.

Po zmianie ten fragment przepisu będzie brzmiał tak:

Pracownicy – rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do […].

Oznacza to tyle, że skorzystanie z urlopu rodzicielskiego nie będzie uzależnione od wcześniejszego wykorzystania urlopu macierzyńskiego lub zasiłku macierzyńskiego za okres tego urlopu.

W praktyce, ma to znaczenie z punktu widzenia pracownika-ojca. Matka, nadal po porodzie, w pierwszej kolejności i tak wykorzystuje urlop macierzyński (tak są skonstruowane przepisy dotyczące urlopu macierzyńskiego). Ojciec, z kolei, może zaraz po urodzeniu się dziecka skorzystać z urlopu rodzicielskiego (co najmniej z przysługujących mu indywidualnie 9 tygodni tego urlopu).

Najczęściej podaje się przykład matki dziecka, która w dniu porodu nie była zatrudniona i nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu. Jeśli ojciec dziecka jest pracownikiem, może wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie mu urlopu rodzicielskiego. Nie jest do tego potrzebne uprzednie przebywanie matki na urlopie macierzyńskim lub pobieranie przez nią zasiłku macierzyńskiego za okres tego urlopu.

W przypadku, w którym mamy jednego rodzica-pracownika, a drugiego rodzica-przedsiębiorcę podlegającego ubezpieczeniu chorobowemu, w mojej ocenie, sytuacja przedstawia się analogicznie, ponieważ pozostanie niezmieniony art. 29a ust. 1 ustawy zasiłkowej:

Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego.

IV. Urlop rodzicielski wniosek 

Ustawodawca pozostawia przepis, zgodnie z którym urlop rodzicielski udzielany jest na wniosek pracownika złożony w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z niego.

Jednak, wniosek o urlop będzie mógł zostać złożony w formie papierowej lub elektronicznej. Pracodawca powinien umożliwić złożenie wniosku w jednej z ww. form.

Ustawa nowelizująca uchyla art. 179¹ k.p. – przepis o tzw. „długim wniosku”. Na podstawie tego wniosku pracownica mogła ubiegać się o udzielenie bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. Uchylenie tego wniosku ma związek z uniezależnieniem prawa pracownika-ojca do urlopu rodzicielskiego.

V. Przepisy przejściowe – czyli co z rodzicami, którzy już korzystają z urlopu rodzicielskiego?

Tutaj zamieszczam informacje przydane dla rodziców, którzy korzystają z urlopu rodzicielskiego.

⇒ Pracownik, który w dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej kodeks pracy, korzysta z urlopu rodzicielskiego albo jego części, na podstawie art. 179¹ k.p. (długiego wniosku), ma prawo do skorzystania z urlopu rodzicielskiego w nowym wymiarze na zasadach określonych w przepisach dotychczasowych;

⇒ Pracownik, który w dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej kodeks pracy, korzysta z urlopu rodzicielskiego udzielonego zgodnie z art. 182^1a k.p. (na podstawie osobnego wniosku), ma prawo do skorzystania z tego urlopu w nowym wymiarze na zasadach określonych w przepisach dotychczasowych.

Przykładowo, jeśli pracownica-matka dziecka podzieliła się urlopem rodzicielskim (udzielonym na podstawie długiego wniosku) z pracownikiem-ojcem dziecka i umożliwiła mu wykorzystanie 6 tygodni urlopu rodzicielskiego, pracownik-ojciec może wykorzystać, w praktyce, dodatkowo 9 tygodni tego urlopu (zwiększa się wymiar urlopu).

Przykładowo, według nowych przepisów, mogłoby się wydawać, że pracownicy-matce dziecka przysługują 41, a nie 32 tygodnie urlopu rodzicielskiego (co do którego złożyła odrębny wniosek po urlopie macierzyńskim). W praktyce jednak nie, pracownica-matka dziecka nie może wykorzystać 41, a tylko 32 tygodnie tego urlop, bo pozostałe 9 tygodni zarezerwowane jest dla drugiego rodzica.

Moje wątpliwości budzi fakt, czy pracownik-ojciec dziecka może wykorzystać przysługujące mu indywidualnie 9 tygodni tego urlopu, jeśli w dacie wejścia w życie na urlopie rodzicielskim będzie przebywać („korzystać”) pracownica-matka dziecka. Mając na uwadze cel wprowadzenia przepisów, aby każdy pracownik miał indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego, w takim stanie faktycznym, pracownik-ojciec powinien móc skorzystać z 9 tygodni tego urlopu.

Te „dotychczasowe zasady”, o których mowa w przepisach przejściowych, odnoszą się do kwestii organizacyjnych takich jak sposób składania wniosku.

Ponadto, pracownik, który w okresie od dnia 2 sierpnia 2022 r. do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy miał prawo do urlopu rodzicielskiego albo jego części lub korzystał z urlopu rodzicielskiego albo jego części udzielonego, ma prawo do skorzystania z urlopu rodzicielskiego w nowym wymiarze. Oznacza to tyle, że pracownicy, którym przysługiwało prawo do urlopu rodzicielskiego, od dnia 2 sierpnia 2022 r. do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, mogą skorzystać z urlopu rodzicielskiego w nowym wymiarze. W praktyce, chodzi o umożliwienie wykorzystania tych nowych 9 tygodni urlopu rodzicielskiego pracownikom, którzy przed 26 kwietnia 2023 r. zakończyli urlop rodzicielski.

Przykładowo, jeśli matka dziecka wykorzystała 32 tygodnie urlopu rodzicielskiego z końcem grudnia 2022 r., pracownik-ojciec dziecka może wykorzystać 9 tygodni tego urlopu, które przysługują mu indywidualnie.

VI. Podsumowanie – Urlop rodzicielski zmiany w prawie pracy w 2023r.

Stosowanie nowych przepisów nie będzie łatwe. Proste i klarowne opisanie zmian także nie było łatwe, uwierz mi.

Jeśli udało się nam to, możesz do nas zwrócić się przykładowo o przeprowadzenie szkolenia, czy indywidualne wsparcie, jeśli zaś, aż tak dobrze nam wyszło, ze wszystko jest jasne to możesz „postawić nam kawę”:

[otw_shortcode_info_box border_type=”bordered” border_style=”bordered” shadow=”shadow-down-left” rounded_corners=”rounded-5″ icon_size=”large” icon_url=”https://e-prawopracy.pl/wp-content/uploads/2016/07/koperta-01.png”]Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy, indywidualnej konsultacji napisz do mnie na adres: [email protected] [/otw_shortcode_info_box]

Photo by Tamara Bellis on Unsplash