ZUS | Małżeństwo a współpraca przy działalności gospodarczej

W dzisiejszym wpisie zbieram w jednym miejscu informacje na temat współpracy przy działalności gospodarczej małżonków.

To zagadnienie nadal budzi wątpliwości.

We wpisie przeczytasz o:

1. Kto może być osobą współpracującą?
2. Czy współpraca istnieje w przypadku separacji małżonków?
3. Czy zawierać umowę zlecenia albo umowę o pracę między małżonkami?

I. Kto może być osobą współpracującą?

Zgodnie z definicją wynikającą z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą uważa się: małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające.

Oprócz tego do spełnienia pozostają jeszcze inne warunki.

Za osobę współpracującą uznajemy:

– małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, o  ile

– pozostają z przedsiębiorcą we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności,

– małżonek faktycznie pomaga przy prowadzeniu działalności gospodarczej drugiego małżonka i wymiar tej współpracy ma realny wpływ na funkcjonowanie tego przedsiębiorstwa.

W praktyce, współpraca małżonków nie zawsze skutkuje nabyciem statusu osoby współpracującej. Niemniej, takie założenie należy przyjąć.

Za osobę współpracującą z przedsiębiorcą uważa się, więc, przykładowo, żonę, jeżeli pozostaje z mężem we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracuje przy prowadzeniu jego przedsiębiorstwa.

Poniżej przeczytasz o przypadkach, o które pytają Klienci.

II. Separacja a współpraca przy działalności gospodarczej

Cechą charakterystyczną współpracy jest prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego, a to oznacza, ni mniej ni więcej, wspólne załatwianie codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, wspólne zamieszkiwanie, ponoszenie wspólnych wydatków na zaspokajanie potrzeb osób zamieszkujących w tym samym miejscu.

Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, separacja między małżonkami jest orzekana, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, czyli jeśli małżonkami ustała m.in. więź gospodarcza (separacja nie skutkuje ustaniem małżeństwa tak jak rozwód). Wobec tego można uznać, że po orzeczonej separacji małżonkowie nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego.

Dopóki małżonkowie żyją wspólnie można mówić o współpracy przy działalności gospodarczej, a po orzeczonej separacji już nie.

Przykładowo, Bartek jest zgłoszony do ZUS jako osoba współpracująca w przedsiębiorstwie swojej żony – Ani. Po uprawomocnieniu się orzeczenia orzekającego separację, Ania powinna wyrejestrować Bartka z ubezpieczeń jako osobę współpracującą.

III. Czy zawierać umowę z osobą współpracującą czy nie?

To zależy.

• Można nie zawierać umowy regulującej zasady współpracy między małżonkami.

Wówczas, jeśli wszystkie przesłanki współpracy przy działalności gospodarczej są spełnione (małżonkowie pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym i praca małżonka ma rzeczywisty wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstwa) należy zgłosić do ZUS osobę współpracującą.

• Można również podpisać umowę zlecenia albo umowę o pracę między małżonkami. Wówczas taka umowa wywiera odpowiednie skutki w sferze ubezpieczeń społecznych.

W przypadku zawarcia umowy z osobą współpracującą niezbędna jest znajomość tego, jak ZUS i sądy interpretują przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Umowa zlecenia z małżonkiem – czy jest możliwa?

ZUS stoi na stanowisku, że umowa zlecenia stanowi odrębny tytuł do ubezpieczeń społecznych od współpracy przy działalności gospodarczej.

Ustawodawca w definicji „osoby współpracującej” nie wspomniał nic na temat obowiązku zawarcia umowy z osobą współpracującą i jej rodzaju.

To m.in. te argumenty skutkują tym, że w przypadku zawarcia umowy zlecenia między małżonkami, małżonka zatrudniona w przedsiębiorstwie męża jest zgłaszana do ubezpieczeń jako zleceniobiorca, a nie osoba współpracująca.

Fragment interpretacji indywidualnej ZUS z dnia 31 sierpnia 2016 r., WPI/200000/43/930/2016:

Mając na uwadze wskazane powyżej przepisy, osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia, nawet jeżeli wypełnia kryteria określone dla osób współpracujących, podlega ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca, bowiem wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia stanowi odrębny, od współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej, tytuł do ubezpieczeń społecznych, a jednocześnie w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych w odniesieniu do zleceniobiorców brak jest przepisu odpowiadającego treści zawartej w art. 8 ust. 2 tej ustawy regulacji dotyczącej pracowników.

Z przedstawionego we wniosku opisu zdarzenia przyszłego wynika, że Wnioskodawca zamierza zawrzeć z żoną umowę zlecenia na świadczenie usług w zakresie rehabilitacji z żoną, która w chwili zawarcia przedmiotowej umowy nie będzie posiadała innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, gdyż jak wskazał Wnioskodawca planuje zawiesić własna działalność gospodarczą.

Zatem osoba taka dla celów ubezpieczeń społecznych nie będzie traktowana jako osoba współpracująca, ale jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia.

Umowa o pracę z małżonkiem – czy to dobry pomysł?

Ustawodawca przesądził w art. 8 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, że:

Jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 (definicja osoby współpracującej) – dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

Fakt zawarcia umowy o pracę między małżonkami, jeśli ta umowa o pracę jest wykonywana w warunkach charakterystycznych dla współpracy przy działalności gospodarczej, a więc jeśli małżonek faktycznie przyczynia się do funkcjonowania i zarabiania przez przedsiębiorstwo małżonka, powinien być zgłoszony do ZUS jako osoba współpracująca.

Fragment interpretacji indywidualnej ZUS z dnia 12 października 2017 r., WPI/200000/43/1090/2017:

W świetle przedstawionych powyżej argumentów należy uznać, że żona Przedsiębiorcy, która będzie stale współdziała przy prowadzeniu działalności gospodarczej na skutek wykonywania zawartej umowy o pracę, będzie podlegała ubezpieczeniom społecznym jako osoba współpracująca a nie pracownik. W konsekwencji Przedsiębiorca będzie zobowiązany do opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne za ww. osobę na zasadach właściwych dla osoby współpracującej, a nie pracownika.

Jak widzisz wybór tytułu  do ubezpieczeń i zasadność zakwalifikowania małżonka jako osoby współpracującej nie jest oczywista. Jeśli potrzebujesz wsparcia w tym temacie, śmiało skontaktuj się z nami.