ZUS | Jak właściwie zatrudnić na umowę o pracę członka zarządu?

Zatrudnienie członka zarządu na umowę o pracę to problem, który pojawia się często w praktyce.

Często w sporach z ZUS pojawia się problem prawidłowego powierzenia pracy członkom zarządu. Oczywiście ten problem pojawia się zazwyczaj w sytuacji gdy z tytułu umowy o pracę mają wypłacane być świadczenia z ZUS.

Ważne jest więc aby praca w ramach stosunku pracy była faktycznie świadczona, ważne jest również jednak to aby poprawnie dopełnić formalności związanych z zatrudnieniem.

Spółka zawierając umowę o pracę z członkiem zarządu powinna być reprezentowana przez radę nadzorczą lub pełnomocnika spółki, który powoływany jest uchwałą zgromadzenia wspólników. Często ta droga jest jednak pomijana.

Wtedy mamy sytuację, w której członek zarządu zawiera umowę sam ze sobą.

Jakie są tego skutki? Jak powinno wyglądać prawidłowe zatrudnienie członka zarządu na umowę o pracę?

Postaram się dzisiaj odpowiedzieć na wszystkie te pytania.

I. Jak właściwie zatrudnić na umowę o pracę członka zarządu?

Przepisy kodeksu spółek handlowych wskazują, że członka zarządu powołuje się uchwałą zgromadzenia wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Powołanie w skład zarządu spółki nie kreuje od razu stosunku pracy, powstaje jedynie stosunek organizacyjny. Aby doszło do wykreowania stosunku pracy konieczne jest zawarcie z powołanym członkiem zarządu umowy o pracę, co wiąże się z kolei z podleganiem wszystkim reżimom wynikającym z przepisów prawa pracy.

Zgodnie z treścią art. 210 § 1 kodeksu spółek handlowych „W umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników”.

Jaki jest cel reprezentowania spółki przez pełnomocnika lub radę nadzorczą?

Cel przywołanego przepisu jest jednoznaczny.

Kluczowa jest tutaj ochrona interesów spółki,  a także w dalszej kolejności jej wspólników i wierzycieli, na wypadek konfliktu interesów, który może się pojawić, kiedy mamy do czynienia z sytuacją, gdy członek zarządu zawiera umowę „sam ze sobą”, kiedy po obu stronach umowy są te same osoby.

Mogące ujawnić się konflikty na tym tle rozstrzygane są na korzyść spółki. Członek zarządu nie może więc działać w podwójnej roli, to jest reprezentanta spółki i reprezentanta własnych interesów. Ma to zapobiec ewentualnym nadużyciom do jakich mogłoby dojść w związku z kierowaniem się prywatnym interesem przez członka zarządu, który nie zawsze musi być tożsamy z interesem spółki. Wystarczy się potencjalna kolizja, która może, ale nie musi wystąpić.

Ustanowienie pełnomocnika przez spółkę lub działanie przez radę nadzorczą ma w tym przypadku charakter prewencyjny.

Warto wskazać, że nie tylko art. 210 kodeksu spółek handlowych wskazuje na pierwszeństwo interesu spółki, ale również art. 209 kodeksu spółek handlowych, który nakazuje członkowi zarządu powstrzymanie się od udziału w w rozstrzyganiu spraw w przypadku sprzeczności interesów spółki z jego interesami lub z interesami osób mu bliskich.

Prawidłowe zatrudnienie członka zarządu na podstawie umowy o pracę powinno się odbyć poprzez zatrudnienie go w drodze umowy zawartej przez radę nadzorczą, jeżeli taki organ został ustanowiony w spółce lub w drodze umowyzawartej z pełnomocnikiem spółki, który został  wybrany w głosowaniu tajnym zgromadzenia wspólników. Oznacza to, że jedynie te dwa podmioty są upoważnione do zawierania z członkami zarządu w imieniu spółki wszelkich umów

Jeśli interesuje Cię zatrudnienie członka zarządu na innej podstawie niż umowa o pracę, zapoznaj się z artykułem, który znajdziesz  tutaj.

II. Skutki błędnego zawarcia umowy o pracę z członkiem zarządu 

W orzecznictwie pojawiają się najczęściej dwa rozbieżne poglądy co do sposobu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę członka zarządu.

Zgodnie z pierwszym stanowiskiem niezachowanie opisanych wyżej przeze mnie reguł zawarcia umowy o pracę z członkiem zarządu przez radę nadzorczą lub ustanowionego w drodze uchwały zgromadzenia wspólników pełnomocnika  nie powoduje nieważności umowy.

Według tego poglądu istnieje możliwość potwierdzenia tej czynności prawnej przez właściwy organ – radę nadzorczą lub powołanego w tym celu pełnomocnika. W przypadku braku potwierdzenia takiej umowy należy ją traktować dopiero za nieważną. Wydaje się jednak obecnie, że jest to pogląd mniejszościowy.

Znacznie częściej spotkamy się z poglądem, że umowa zawarta z członkiem zarządu ze spółką reprezentowaną przez członka zarządu, czyli tzw. umowa z samym sobą jest nieważna.

Oznacza to, że jest nieważna od początku i nie można jej w żaden sposób uzdrowić. Tym samym nie możliwości jej późniejszego potwierdzenia przez radę nadzorczą czy wybranego pełnomocnika.

Jest to dominujący obecnie pogląd, bowiem został on potwierdzony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 października  2019 roku (sygnatura akt I CSK 122/16).

Dodatkowo należy uzupełnić, że Sąd Najwyższy wskazał, że świadczenia otrzymane w związku z wykonywaniem nieważnej umowy o pracę należy traktować jako nienależne. Oznacza to, że strona – członek zarządu, który otrzymywał świadczenia na podstawie nieważnej umowy o pracę ma obowiązek zwrotu uzyskanych pieniędzy, bowiem w przeciwnym razie będzie on bezpodstawnie wzbogacony. Jeżeli nie jest to możliwe, wówczas powstaje obowiązek wydania korzyści następczych, czyli wszystkiego co bezpodstawnie wzbogacony członek zarządu uzyskał w zamian za nienależnie otrzymane świadczenia.

Nadto, zgodnie z orzecznictwem oraz stanowiskiem ZUS członek zarządu „zatrudniony na umowę o pracę” błędnie nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik spółki i nie będzie miał świadczeń wypłacanych (zasiłków chorobowych, macierzyńskich przykładowo).

Zgodnie ze stanowiskiem ZUS w takim przypadku nie może być mowy o istnieniu stosunku pracy.  Możliwość zaś podlegania ubezpieczeniom społecznym jest następcza wobec istnienia rzeczywistej i realizowanej umowy o pracę.

Zapoznaj się też z artykułem:

Jak wypłacić wynagrodzenie dla członka zarządu?

[otw_shortcode_info_box border_type=”bordered” border_style=”bordered” shadow=”samonaśladownictw” rounded_corners=”rounded-5″ icon_size=”large” icon_url=”https://e-prawopracy.pl/wp-content/uploads/2016/07/koperta-01.png”]Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy, indywidualnej konsultacji napisz do mnie na adres: [email protected] [/otw_shortcode_info_box]