Hipoteka przymusowa a ZUS – czyli jak ZUS może dochodzić zaległości?

Oprócz zasad ustalania biegu terminu przedawnienia zaległości wobec ZUS, które warto znać, warto również wiedzieć, że ZUS może dokonać tzw. zabezpieczenia na majątku, aby ułatwić sobie ściągnięcie zadłużenia.

Dzisiaj napiszę o podstawowych kwestiach związanych z hipoteką i zastawem skarbowym.

Zaś o samym przedawnieniu należności z tytułu składek pisałam w tym wpisie:

Przedawnienie składek ZUS. Czy na pewno musisz opłacić zaległe składki ZUS?

I. Zadłużenie w ZUS a Hipoteka przymusowa – czym jest i do czego służy jej ustanowienie?

Hipoteka przymusowa jest prawem (tzw. ograniczonym prawem rzeczowym), które może zostać wpisane w księdze wieczystej nieruchomości dłużnika na wniosek i na rzecz ZUS bez zgody dłużnika.

Jeśli dłużnik m.in.:

– płatnik składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Emerytur Pomostowych (np. przedsiębiorca) czy

– następca prawny takiego płatnika składek

ma zaległości w ZUS z tytułu opłacania składek, ZUS może wówczas zabezpieczyć swój interes w odzyskaniu nieopłaconych składek, składając stosowny wniosek o wpis hipoteki do sądu rejonowego prowadzącego wydział ksiąg wieczystych.

Sąd przesyła do dłużnika zawiadomienie, z którego dłużnika dowiaduje się o ustanowieniu hipoteki.

ZUS może wystąpić z wnioskiem o wpis wtedy, gdy wydał decyzję administracyjną określającą wysokość zadłużenia –nie wcześniej.

Hipoteka obciąża nieruchomość (grunt, mieszkanie, dom) będącą własnością dłużnika – oznacza to, że dłużnik musi być właścicielem bądź współwłaścicielem nieruchomości. Hipoteką można obciążyć także nieruchomość będącą przedmiotem współwłasności łącznej dłużnika i jego małżonka (chodzi o nieruchomość wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków).

Jeśli dla danej nieruchomości nie ma założonej księgi wieczystej, ZUS może również złożyć wniosek o jej założenie.

⇒ Co daje ZUS-owi wpis hipoteki przymusowej?

W razie wszczęcia przez ZUS postępowania egzekucyjnego, ZUS może doprowadzić do sprzedaży tej konkretnej nieruchomości i ma pierwszeństwo w uzyskaniu kwoty z tej sprzedaży przed innymi wierzycielami dłużnika. Dzięki środkom pochodzącym ze sprzedaży reguluje się najpierw zadłużenie istniejące w ZUS (we wniosku podaje się kwotę zadłużenia).

Dla przykładu, gdyby nie było wpisanej hipoteki, a dłużnik miałby dwóch wierzycieli – ZUS i US, następnie doszłoby do sprzedaży nieruchomości w ramach postępowania egzekucyjnego, a cena ze sprzedaży nie wystarczyłaby na pokrycie zadłużenia w, i ZUS, i US, trzeba byłoby uzyskaną kwotę podzielić między ZUS i US. W efekcie zadłużenie istniejącego u każdego z wierzycieli nie zostałoby w pełni uregulowane. Jeśli natomiast ZUS miałby wpisaną hipotekę na sprzedawanej nieruchomości, zadłużenie w ZUS zostałoby w pełni uregulowane przed zadłużeniem w US.

II. Zadłużenie w ZUS a zastaw skarbowy

Zastaw skarbowy, podobnie jak hipoteka, służy zabezpieczeniu interesów ZUS w sytuacji istnienia zadłużenia w opłacaniu składek.

Zastaw z kolei obciąża rzeczy ruchome oraz zbywalne prawa majątkowe.

W praktyce, zastaw obciąża najczęściej samochody czy biżuteria (rzeczy ruchome) bądź też prawo do patentu czy posiadaną wierzytelność (zbywalne prawo majątkowe; w tym drugim przypadku chodzi o sytuację, w której dłużnik oczekuje na zapłatę od innej osoby, przykładowo, w związku z zawartą umową sprzedaży).

Zastaw może być ustanowiony jedynie na tych rzeczach lub prawach, których wartość ekonomiczna w dniu ustanowienia zastawu stanowi co najmniej 13.000,00 zł w 2020 r.

Podstawą wpisu zastawu na wniosek ZUS do rejestru zastawów mogą być następujące decyzje: określające wysokość zadłużenia z tytułu składek i odsetek za zwłokę, o odpowiedzialności osoby trzeciej, o odpowiedzialności spadkobiercy. Podstawę wpisu zastawu stanowić także może deklaracja rozliczeniowa, jeżeli wykazane w niej zobowiązanie do zapłaty składek nie zostało wykonane.

O dokonaniu wpisu zastawu skarbowego zawiadamia dłużnika Naczelnik III Urzędu Skarbowego, który jest odpowiedzialny za prowadzenie Centralnego Rejestru Zastawów Skarbowych.

Dzięki wpisowi do rejestru, w razie sprzedaży obciążonego przedmiotu lub prawa w postępowaniu egzekucyjnym, ZUS ma pierwszeństwo w pokryciu istniejącego zadłużenia z środków pochodzących ze sprzedaży.

III. Przedawnienie składek ZUS a hipoteka przymusowa

Chciałabym odnieść się do jeszcze jednej kwestii, mianowicie, wpływu hipoteki lub zastawu na bieg przedawnienia. Była to kwestia niewątpliwie sporna.

W ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, w art. 24 ust. 5, można znaleźć taki przepis:

Nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem, jednakże po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia.

Co do zasady, przedawnienie należności z tytułu składek powoduje wygaśnięcie zobowiązania składkowego po stronie byłego już dłużnika.

Z kolei, z zacytowanego przepisu nie wynika nic innego jak to, że w razie ustanowienia hipoteki czy zastawu istniejące zaległości na rzecz ZUS nie ulegają przedawnieniu, a zatem, jeśli minie 5-letni okres przedawnienia, ZUS nadal może żądać spłaty zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek. Jednak, po upływie ww. terminu przedawnienia, postępowanie egzekucyjne może być skierowane tylko i wyłącznie wobec obciążonych przedmiotów (mieszkania czy samochodu), czyli mogą one zostać sprzedane, a ZUS zaspokojony ze środków uzyskanych ze sprzedaży.

=> Korzystne orzeczenia dla dłużników:

Nie jest to jednak takie oczywiste, ponieważ, Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 8 października 2013 r., SK 40/12, odniósł się do tej problematyki.

Według Trybunału Konstytucyjnego całkowity brak przedawnienia należności zabezpieczonych hipoteką przymusową stanowi naruszenie Konstytucji RP (Trybunał odwołał się m.in. do nieuzasadnionego kryterium rozstrzygania o przedawnieniu w postaci form zabezpieczenia należności podatkowych).

Na podstawie tego orzeczenia, a także podobieństwa niekonstytucyjnego przepisu z Ordynacji podatkowej do art. 24 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, sądy w sprawach ZUS-owskich dotychczas zajmowały stanowisko, zgodnie z którym ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości nie wyklucza przedawnienia należności składkowych zabezpieczonych hipoteką – co oznacza, że termin przedawnienia normalnie biegnie (trwa).

Zatem przepis art. 24 ust. 5 u.s.u.s. w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, nie może stanowić podstawy prawnej do ustalenia, że należności zabezpieczone hipoteką nie uległy przedawnieniu, a w konsekwencji, że dopuszczalne jest nadal prowadzenie egzekucji z nieruchomości objętej hipoteką

 wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 10 marca 2020 r., I SA/Rz 51/20.

=> Niekorzystne orzeczenia dla dłużników:

Muszę jednak wspomnieć, że 20 maja 2020 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie P 2/18, mocą którego uznał, że art. 24 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zakresie, w jakim wyłącza przedawnienie należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne zabezpieczonych hipoteką, jest zgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Niestety, owo orzeczenie jest nieprzychylne dla dłużników, pytanie czy orzecznictwo sądów zaakceptuje i będzie je stosowało.

IV. Podsumowanie – Hipoteka przymusowa a ZUS – czyli na co zwrócić szczególną uwagę?

W razie podjęcia przez ZUS kroków w postaci ustanowienia hipoteki czy wnioskowania o dokonanie wpisu w rejestrze zastawów skarbowych należy zareagować – zweryfikować, czy nie doszło już do przedawnienia, czy też może wystąpić z wnioskiem o umorzenie bądź rozłożenie na raty należności z tytułu składek.

W końcu zagrożony zostaje majątek, często mieszkanie czy dom.

[otw_shortcode_info_box border_type=”bordered” border_style=”bordered” shadow=”shadow-down-left” rounded_corners=”rounded-5″ icon_size=”large” icon_url=”https://e-prawopracy.pl/wp-content/uploads/2016/07/koperta-01.png”]Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy, indywidualnej konsultacji napisz do mnie na adres: [email protected] [/otw_shortcode_info_box]