Zatrudniasz cudzoziemca na czarno? Przeczytaj jakie konsekwencje Ci grożą!

Nielegalna praca cudzoziemca(obywatela jednego z państw spoza obszaru UE/EOG) może rodzić bardzo poważne, surowe konsekwencje prawne.

Wobec ogromnego napływu pracowników – cudzoziemców do naszego kraju, zwłaszcza z państw wschodnich, w ostatnim okresie nasilił się proceder zatrudniania ich przez polskich pracodawców „na czarno”.

Pracodawcy jednak często nie zdają sobie sprawy z konsekwencji jakie to dla nich niesie.

Według oficjalnego sprawozdania z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2016 r. nastąpił drastyczny wzrost nielegalnie zatrudnionych cudzoziemców, w szczególności obywateli Ukrainy (5186 nielegalnie zatrudnionych cudzoziemców w 2016 r. do 1122 w 2015 r.).

Szacuje się jednak, iż na terenie naszego kraju nawet 100.000 cudzoziemców pracuje na czarno. Są to szacunki wyjątkowo ostrożne, bowiem tzw. szara strefa zatrudnienia może być znacznie szersza.

Od 1 stycznia 2018 r. uległy znacząco zmianie przepisy dotyczące zatrudniania cudzoziemców.

Zmianie uległy także sankcje za nielegalne powierzanie pracy cudzoziemcom.

I. Kiedy mamy do czynienia z nielegalną pracą cudzoziemca?

Konsekwencje przewidziane przez ustawodawcę dotyczą powierzenia cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy.

W związku z tym wyjaśnię, na czym polega powierzenie cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy (art. 2 ust. 1 pkt 22a ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy).

Należy pamiętać, że nielegalne wykonywanie pracy przez cudzoziemca jest częścią definicji powierzania cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy.

Kiedy mamy do czynienia z powierzeniem nielegalnego wykonywania pracy?

⇒     Jeżeli cudzoziemiec nie jest uprawniony do wykonywania pracy w sytuacjach określonych w art. 87 w/w ustawy(np. nie jest obywatelem UE, nie posiada statusu uchodźcy) = pracownik nie posiada ważnej wizy albo dokumentu, który uprawnia go do pobytu na terytorium Polski (wśród nich wymienia się: wizę Schengen, wizę krajową, zezwolenia pobytowe oraz kartę pobytu);

⇒  Powierzający zatrudnia pracownika, który nie posiada zezwolenia na pracę. Chodzi o przypadki, w których zezwolenie takie jest wymagane przez obecnie obowiązujące przepisy, np. zezwolenie S – na pracę sezonową, przy czym przepisy szczególne mogą to wyłączać (w praktyce dotyczy to członków rodzin, którzy pozostają na utrzymaniu członków personelu misji dyplomatycznej lub urzędu konsularnego);

⇒   Dokument umożliwiający pobyt pracownika w Polsce nie uprawnia go do wykonywania pracy = wyklucza wykonywanie pracy(np. wiza turystyczna);

⇒  Powierzający wprawdzie zatrudnia pracownika jednak czyni to na innych warunkach niż zostało to określone w zezwoleniu na pracę(np. na innym stanowisku, z innym wynagrodzeniem etc.) lub zezwoleniu na pobyt czasowy (np. za innym wynagrodzeniem niż określone w zezwoleniu);

⇒ Powierzający nie zawarł z cudzoziemcem umowy w formie pisemnej. Cudzoziemca i podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi zawsze musi łączyć umowa.

Chodzi w tym przypadku zarówno o umowę o pracę, jak również umowy cywilnoprawne, np. umowa o dzieło, umowa zlecenie. Ponadto, przed podpisaniem umowy powierzający powinien przestawić jej tłumaczenie na język zrozumiały dla cudzoziemca.

Kontrolę w zakresie legalności zatrudnienia cudzoziemców prowadzi Straż Graniczna oraz Państwowa Inspekcja Pracy.

Podczas kontroli sprawdzana jest także legalność pobyt cudzoziemca na terytorium naszego kraju, nie tylko fakt podjęcia legalnej pracy.

Pracodawca odpowiedzialny jest więc nie tylko za prawidłowe / legalne powierzenie pracy cudzoziemcowi ale również ponosi odpowiedzialność, za to czy cudzoziemiec znajdują się na terytorium Polski legalnie.

II. Kary za nielegalne powierzenie pracy cudzoziemcowi (z ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy).

Art. 120 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy określa, iż:

Kto powierza cudzoziemcowi nielegalne wykonywanie pracy podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

Na podstawie tego przepisu karane są te przypadki wykonywania pracy przez cudzoziemców, które spełniają co najmniej jedną z wyżej wymienionych przesłanek.

Równocześnie, w art. 120 ust. 2 ustawy przewidziano także karę dla cudzoziemca nielegalnie wykonującego pracę:

Cudzoziemiec, który nielegalnie wykonuje pracę, podlega karze grzywny nie niższej niż 1000 zł.

Ponadto, w ustawie wymienione są jeszcze inne wykroczenia penalizujące zachowania związane z nielegalnym zatrudnianiem cudzoziemców.

W sytuacji wprowadzenia przez pracodawcę cudzoziemca w błąd, wyzyskania jego błędu, wykorzystania zależności służbowej lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania i doprowadzenia w jeden z w/w sposobów do nielegalnego wykonywania pracy przez cudzoziemca pracodawca podlega karze grzywny od 3.000 zł do 30.000 zł.

Takiej samej karze podlega ten kto za pomocą wprowadzenia w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania doprowadza inną osobę do powierzenia cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy.

W praktyce wprowadzenie cudzoziemca w błąd może być bardzo proste – z reguły bowiem są to osoby, które w niewielkim jedynie stopniu władają językiem polskim, nie znają procedur zatrudniania pracowników w Polsce. Wystarczy że obywatel Ukrainy, nie znający zasad zatrudniania pracowników w Polsce, podpisze umowę o pracę, zgodnie z którą pracownikowi wypłacane jest wynagrodzenie niższe od tego określonego w zezwoleniu na pracę (najniższe miesięczne wynagrodzenie cudzoziemca na danym stanowisku powinno być określone w zezwoleniu).

Karze podlega także ten, kto żąda od cudzoziemca korzyści majątkowej w zamian za podjęcie działań zmierzających do uzyskania zezwolenia na pracę lub innego dokumentu uprawniającego do wykonywania pracy – grozi za to grzywna od 3.000 zł do 30.000 zł. Chodzi w tym przypadku o sytuację tzw. nielegalnego pośrednictwa pracy. Przykładowo, gdy agencje pracy tymczasowej wymagają wniesienia przez cudzoziemca opłaty, traktowanej jako korzyść majątkowa, ponieważ pośrednictwo pracy jest bezpłatne.

Ponadto, pracodawca, który zatrudni cudzoziemca skierowanego do niego przez podmiot niebędący agencją zatrudnienia podlega grzywnie nie niższej niż 3.000 złotych.

W przypadku gdy agencja pracy tymczasowej powierza cudzoziemcowi wykonywanie pracy, karze grzywny od 200 zł do 2.000 zł podlega podmiot prowadzący agencję pracy tymczasowej lub działający w jej imieniu, który nie zawiadamia starosty, który wydał zezwolenie na pracę sezonową: o zmianie siedziby, nazwy lub formy prawnej agencji lub o przejęciu zakładu pracy, na rzecz którego cudzoziemiec świadczy pracę lub jego części przez innego pracodawcę, o przejściu zakładu pracy lub jego części na rzecz innego pracodawcy, a także o zawarciu umowy o pracę w miejsce umowy cywilnoprawnej.

Na pracodawcy, który zatrudnia cudzoziemca spoczywają pewne obowiązki informacyjne względem właściwego wojewody wymienione w art. 88 w/w ustawy, np. poinformowanie o niepodjęciu przez cudzoziemca pracy w okresie 3 miesięcy od daty wskazanej w zezwoleniu na pracę, cudzoziemiec zakończył wykonywania pracy na 3 miesiące przed datą wskazaną w zezwoleniu na pracę, cudzoziemiec rozpoczął pracę o innym charakterze lub na innym stanowisku niż zostało to wskazane w zezwoleniu.

Nie dopełnienie tego obowiązku skutkować będzie karą grzywny nie niższą niż 100 zł.

Kolejna kara grzywny w wysokości od 200 zł do 2.000 zł może zostać nałożona na podmiot powierzający wykonywanie pracy sezonowej cudzoziemcom przebywającym na terenie Polski na podstawie wizy lub w ramach ruchu bezwizowego, jeżeli podmiot powierzający pracę zapewnia cudzoziemcowi zakwaterowanie, a nie zawiera z nim odrębnej umowy najmu lub użyczenia kwatery mieszkalnej w formie pisemnej.

Kara może zostać nałożona także, gdy co prawda umowa zostanie zawarta, jednak przed jej podpisaniem cudzoziemiec nie mógł zapoznać się z jej treścią w zrozumiałym dla niego języku.

Podmiot powierzający wykonywanie pracy na podstawie oświadczenia obowiązany jest poinformować właściwy Powiatowy Urząd Pracy o podjęciu pracy przez cudzoziemca najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy oraz o niepodjęciu pracy przez cudzoziemca w terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy określonego w ewidencji oświadczeń.

Niewykonanie tego obowiązku lub podanie nieprawdziwych informacji podlega karze grzywny w wysokości od 20 zł do 5.000 zł(wysokość grzywny nie wynika z art. 120 w/w ustawy, dlatego wysokość ustaliłam na podstawie art. 24 Kodeksu wykroczeń).

Kolejne wykroczenie dotyczy powierzenia pracy cudzoziemcowi zwolnionemu z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę (którym praca powierzana jest na podstawie oświadczenia).

Podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi w tym trybie, jeśli ma siedzibę w Polsce, obowiązany jest zawrzeć z cudzoziemcem umowę w formie pisemnej, a przed jej podpisaniem, powinien przedłożyć cudzoziemcowi umowę przetłumaczoną na język dla niego zrozumiały.

Naruszenie jednego z wymienionych obowiązków może skutkować karą grzywny od 200 zł do 2.000 zł.

III. Kiedy możesz uniknąć kary?

Zaznaczenia nadto wymaga, iż nie podlega karze za wykroczenie określone w art. 120 ust. 1 ustawy polegające na powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu bez ważnej wizy lub innego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (jeden z przypadków nielegalnego zatrudniania cudzoziemców wskazany, o którym wspomniałam w I części wpisu), kto powierzając wykonywanie pracy cudzoziemcowi, spełnił łącznie następujące warunki:

⇒ wypełnił obowiązki polegające na:

• żądaniu od cudzoziemca przedstawienia przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP;
• przechowywaniu kopii tego dokumentu przez cały okres wykonywania pracy przez cudzoziemca (chyba że wiedział, że przedstawiony dokument został sfałszowany, wówczas nie jest możliwe uniknięcie odpowiedzialności);

⇒ zgłosił cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych, jeśli obowiązek taki wynika z obowiązujących przepisów (np. jeżeli z cudzoziemcem zostanie zawarta umowa o pracę).

Podsumowując, co do zasady, podmiot powierzający nielegalne wykonywanie pracy, jeżeli okaże się, że cudzoziemiec nie posiada ważnego dokumentu pobytowego.

Co ważne, w razie stwierdzenia w toku kontroli wykroczenia polegającego na powierzeniu cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy lub na nielegalnym wykonywaniu pracy przez cudzoziemca – inspektor pracy występuje z wnioskiem do sądu o ukaranie osób odpowiedzialnych za stwierdzone nieprawidłowości (w stosunku do cudzoziemca możliwe jest zastosowanie postępowania mandatowego zamiast kierowania wniosku do sądu).

Ponadto Państwowa Inspekcja Pracy zawiadamiawłaściwe organy o naruszeniu przepisów, jeżeli nadzór nad ich przestrzeganiem nie należy do jej kompetencji, przykładowo:

– Policję lub Straż Graniczną – o naruszeniu przepisów o cudzoziemcach,

– wojewodę – o naruszeniu przepisów dotyczących zatrudniania cudzoziemców związanych z zatrudnianiem cudzoziemców lub powierzaniem im innej pracy zarobkowej.

Zawiadomienie może wywołać daleko idące konsekwencje w postaci, w przypadku zawiadomienia Straży Granicznej – decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu (opuszczenia terytorium RP).

W przypadku zawiadomienia wojewody – jest on władny do wydania decyzji o uchyleniu zezwolenia na pracę cudzoziemca bądź decyzji o odmowie wydania zezwoleń na pracę cudzoziemców u danego pracodawcy.

Zapoznaj się też z artykułem:

Ukaranie pracodawcy za nielegalne zatrudnianie cudzoziemców, a możliwość późniejszej legalizacji pracy innych cudzoziemców?

IV. Nielegalna praca cudzoziemca -> kolejne surowe konsekwencje.

Niedopełnienie obowiązków wymienionych w powyższych punktach, w szczególności powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi nieposiadającemu dokumentu pobytowego, może grozić bardzo surowymi konsekwencjami.

Kolejne czyny zabronione wymienione są w ustawie o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Pierwszym z nich jest wykroczenie polegające na uporczywym powierzaniu wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli praca ta nie ma związku z prowadzoną działalnością gospodarczą – za takie wykroczenie może zostać nałożona kara grzywnydo 10.000 zł.

Natomiast, karą grzywny lub ograniczenia wolnościzagrożone są przestępstwa polegające na:

• powierzaniu, w tym samym czasie, wykonywania pracy wielu cudzoziemcomprzebywającym bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP,
• powierzaniu wykonywania pracy małoletniemu cudzoziemcowi przebywającemu bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP,
• uporczywym powierzaniu wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli powierzona praca pozostaje w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Przesłankę „uporczywości”należy odnieść do takich sytuacji, w których powierzający bądź przez dłuższy okres bądź kilkukrotnie powierzali wykonywanie pracy cudzoziemcom nieposiadającym dokumentów pobytowych, a przy tym, mieli świadomość, że dopuszczali się nielegalnego zatrudnienia (= naruszenia przepisów o zatrudnianiu cudzoziemców).

Z kolei surowszą karępozbawienie wolności do lat 3– przewidziano za przestępstwa w postaci:

• powierzania wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP w warunkach szczególnego wykorzystania;
• powierzania wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP, będącemu pokrzywdzonym przestępstwem handlu ludźmi.

„Warunki szczególne wykorzystania”należy rozumieć jako warunki pracy uchybiające godności człowieka i rażąco odmienne w porównaniu z warunkami pracy osób, którym powierzono wykonywanie pracy zgodnie z prawem, oddziaływujące przede wszystkim na zdrowie lub bezpieczeństwo osób wykonujących pracę.

W przypadku skazania za którekolwiek z wymienionych powyżej przestępstw, sąd ma także  prawo:

• orzec zakaz dostępu podmiotu powierzającego pracę cudzoziemcowi do środków pochodzących z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rybackiego lub środków na realizację Wspólnej Polityki Rolnej – na okres od roku do 5 lat;
• zasądzić na rzecz Skarbu Państwa kwotę stanowiącą równowartość powyższych środków publicznych, otrzymanych w okresie 12 miesięcy poprzedzających wydanie wyroku.

Ponadto powierzający podlega wykluczeniu z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego– przez 3 lata od dnia uprawomocnienia się wyroku sądu karnego, chyba że w tym wyroku został określony inny okres wykluczenia.

W tej ustawie również przewidziano możliwość zwolnienia się od odpowiedzialności za wymienione czyny zabronione na tych samych zasadach, które opisałam w III części wpisu.

Ponadto, należy pamiętać o art. 218 kodeksu karnego penalizującym złośliwie lub uporczywe naruszanie praw pracownika wynikających ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, za który to czyn zabroniony może zostać wymierzona kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2 (przykładowo, uchylanie się od wypłacania wynagrodzenia cudzoziemcowi). Podobnie rzecz się ma z niezgłoszeniem cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych, które to zachowanie stanowi przestępstwo opisane w art. 219 k.k.

[otw_shortcode_info_box border_type=”bordered” border_style=”bordered” shadow=”samonaśladownictw” rounded_corners=”rounded-5″ icon_size=”large” icon_url=”https://e-prawopracy.pl/wp-content/uploads/2016/07/koperta-01.png”]Jeśli potrzebujesz porady prawnej, indywidualnej konsultacji lub interesuje Cię szkolenie z zakresu zatrudniania cudzoziemców to napisz do mnie na adres: [email protected] [/otw_shortcode_info_box]