Ustawa o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (będę posługiwać się skrótem: ustawa o ograniczeniu handlu) była już tematem wpisu na blogu.

Jako że ustawa ta weszła w życie 1 marca 2018 r., „przeżyliśmy”już też pierwszą niedzielę bez handlu, to i tak pojawiają się pytania odnośnie treści, postanowiłam omówić kilka zagadnień w tym wpisie.

I. Weekendowy czas pracy, a zakaz handlu w niedzielę

Zapewne wielu z nas słyszało o systemie pracy weekendowej uregulowanym w art. 144 k.p. Polega on na tym, że osoba zatrudniona w tym systemie, może świadczyć pracę wyłącznie w następujących dniach: piątki, soboty, niedziele oraz w święta.

W obliczu wprowadzenia zakazu handlu w placówkach handlowych od dnia 1 marca 2018 r. zastosowanie systemu pracy weekendowej względem chociażby niektórych pracowników wydawałoby się być sposobem umożliwiającym funkcjonowanie placówek handlowych w „niehandlowe” niedziele i święta.

Jednak, rozwiązanie to nie jest akceptowalne w świetle obowiązujących przepisów.

Przywołam fragment ciągle obowiązującego art. 151¹⁰ k.p. wprowadzającego wyjątki od zakazu pracy w niedziele i święta – zgodnie z jego 10. punktem:

Praca w niedziele i święta jest dozwolona w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta (mowa o systemie pracy weekendowej).

Weekendowy czas pracy do dnia 1 marca 2018 r.

W kodeksie pracy zamieszczony był art. 151^9ap., który zabraniał pracy w placówkach handlowych w święta (także te przypadające na niedzielę), a równocześnie zezwalał na pracę w placówkach handlowych w niedziele przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności.

Dotychczas przyjmowano, że zatrudnienie pracownika w systemie pracy weekendowej stanowiło wystarczającą podstawę do dopuszczenia tego pracownika do pracy w niedziele i święta z uwagi na treść przywołanego powyżej art. 151¹⁰ pkt 10 k.p. (w art. 151^9a k.p. nie zawarto postanowienia takiego, że praca w systemie weekendowym jest niedopuszczalna w placówkach handlowych).

Można sobie wyobrazić, że art. 151¹⁰ pkt 10 k.p. był przepisem nadrzędnym wobec art. 151^9a k.p., wobec czego pracodawca nie był zobowiązany do wykazania tego, że funkcjonowanie placówki handlowej było konieczne ze względu na użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności.

Weekendowy czas pracy od dnia 1 marca 2018 r.

Sytuacja uległa zmianie.

Ustawodawca usunął wspomniany wyżej art. 151^9ap., a w dodanym do kodeksu pracy art. 151^9b wskazał, że ograniczenia w wykonywaniu pracy w placówkach handlowych w niedziele i święta określają przepisy ustawy o ograniczeniu handlu.

Ponadto, z art. 2 ustawy o ograniczeniu handlu wynika, że ustawa ta jest aktem nadrzędnym wobec kodeksu pracy w temacie dopuszczalności pracy w placówkach handlowych w niedziele i święta. W rezultacie, skoro ustawą o ograniczeniu handlu wprowadzono generalny zakaz handlu w placówkach handlowych w niedziele i święta, wskazane są w niej także konkretne przypadki, w których zakaz handlu nie obowiązuje, a wśród nich nie jest wymieniony system pracy weekendowej, można sformułować tylko jeden wniosek – samo zatrudnienie pracownika w systemie pracy weekendowej nie zwalnia pracodawcy z zastosowania się do zakazu handlu w placówkach handlowych w niedziele i święta.

Natomiast, praca w systemie weekendowym może być świadczona w placówkach handlowych, których działalność mieści się w kategorii wyjątków wskazanych w w/w ustawie, np. na stacjach paliw płynnych.

Ponadto, nadal praca w systemie weekendowym może być wykonywana poza placówką handlową, np. w solarium.

II. Pojęcie „niedzieli” i „święta”

Ustawa o ograniczeniu handlu wprowadziła nową definicję „pracy w niedziele i święta” obok definicji zamieszczonej w kodeksie pracy:

Art. 3 pkt 7 ustawy o ograniczeniu handlu:

Ilekroć w ustawie jest mowa o wykonywaniu pracy w handlu oraz wykonywaniu czynności związanych z handlem w niedziele i święta w placówkach handlowych – należy przez to rozumieć wykonywanie takiej pracy lub takich czynności przez pracownika lub zatrudnionego w okresie 24 kolejnych godzin przypadających odpowiednio między godziną 24.00 w sobotę a godziną 24.00 w niedzielę, i między godziną 24.00 w dniu bezpośrednio poprzedzającym święto a godziną 24.00 w święto […].

Zatem, według w/w ustawy, praca w niedzielę oznacza pracę od 24:00 w sobotę (północ z soboty na niedzielę) do 24:00 w niedzielę (północ z niedzieli na poniedziałek). Pracę w święto należy rozumieć analogicznie.

Tę definicję należy stosować względem tych pracowników, którzy wykonują pracę w handlu i czynności związane z handlem w placówkach handlowych (np. nie wobec pracowników ochrony w placówce handlowej).

Ponadto, trzeba pamiętać, że ta definicja znajduje zastosowanie i w przypadkach, w których zakaz handlu obowiązuje, i w odniesieniu do tych placówek handlowych, które są wyłączone spod zakazu handlu (art. 6 ustawy o ograniczeniu handlu).

Co ważne, pracodawca nie może zmienić godziny początkowej, od której liczy się niedzielę (np. z 24:00 na 1:00), inaczej niż w przypadku opisanym w kodeksie pracy (pracodawca może ustalić, że niedziela liczona jest od godz. 8:00 zamiast od godz. 6:00 w tym dniu).

Wobec powyższego nasuwa się pytanie:

Czy w świetle ustawy  o ograniczeniu handlu dopuszczalna jest praca w placówce handlowej w niedzielę, jeżeli pracownik rozpoczął swoją pracę jeszcze w sobotę?

Przyjmijmy,  że pracownik miał wykonywać pracę od godz. 20:00 w sobotę do godz. 4:00 w niedzielę.

Nie da się ukryć, że pracownik zatrudniony w placówce handlowej, świadczący pracę w godzinach od 20:00 w sobotę do 4:00 w niedzielę, będzie wykonywał pracę przez 4 godziny w niedzielę. Utrudnienie dla pracodawcy stanowi fakt, iż nie może zmienić godziny początkowej niedzieli (inaczej niż gdyby to miało miejsce poza placówką handlową).

Należy rozróżnić dwie sytuacje:

• jeżeli praca w niedziele świadczona jest w placówce handlowej wyłączonej spod zakazu handlu, np. na stacji paliw płynnych – wówczas nie jest złamany zakaz powierzania pracownikowi pracy w handlu w niedziele,
• jeżeli praca w niedziele świadczona jest w placówce handlowej, w odniesieniu do której obowiązuje zakaz handlu, np. sklep z artykułami spożywczymi – wówczas praca przez 4 godziny w niedzielę oznaczałaby dopuszczenie się przez pracodawcę złamania zakazu powierzania pracownikowi pracy w handlu w niedziele, jednak, póki okoliczność ta nie zostanie stwierdzona przez odpowiednie organy, pracodawca nie zostanie ukarany grzywną.

Na marginesie zauważę, że według stanowiska Sądu Najwyższego zaprezentowanego w wyroku z dnia 10.04.2013 r., II PK 282/12:

Częściowe pokrywanie się doby pracowniczej i dnia wolnego [przyp. autora: w przykładzie – niedzieli] nie może być bezwzględnie wykluczone ze względów praktycznych, dlatego, nawet w odniesieniu do pracowników placówek handlowych, taki rozkład czasu pracy jest dopuszczalny.

Natomiast, w zamian za pracę w niedzielę (nawet przez 4 godziny), pracodawca powinien udzielić pracownikowi dnia wolnego od pracy innego niż wspomniana niedziela.

A czy można wykonywać pracę w poniedziałek po północy?

Odpowiedź na to pytanie brzmi: tak. Przepisy nie zabraniają pracodawcy możliwości ustalenia, że część pracowników będzie rozpoczynała pracę od godziny 1:00 w nocy w poniedziałek.

Równocześnie, pracodawca powinien pamiętać, że pracownicy będą wykonywali pracę wówczas w porze nocnej, za którą należy im się bądź dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej bądź ryczałt.

III. Zakaz handlu w niedzielę – podsumowanie

⇒ Co do zasady zatrudnienie pracownika w systemie pracy weekendowej nie upoważnia pracodawcy do dopuszczenia takiego pracownika do pracy w handlu w placówce handlowej ani nie stanowi wyjątku w świetle ustawy o ograniczeniu handlu,

⇒ Co do zasady można ustalić rozkład czas pracownika pracującego w handlu w placówce handlowej w ten sposób, że rozpocznie on pracę w sobotę, a zakończy w niedzielę.

[otw_shortcode_info_box border_type=”bordered” border_style=”bordered” shadow=”shadow-down-left” rounded_corners=”rounded-5″ icon_size=”large” icon_url=”https://e-prawopracy.pl/wp-content/uploads/2016/07/koperta-01.png”]Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy, indywidualnej konsultacji napisz do mnie na adres: [email protected] [/otw_shortcode_info_box]