Zakaz handlu w niedzielę od 1 marca 2018r. – skutki dla pracodawców i pracowników

Niedawno uchwalona (dokładnie w dniu 10 stycznia 2018 roku) ustawa o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (nazywana w skrócie ustawą o ograniczeniu handlu) od samego początku wzbudza wiele kontrowersji – pomysł jej uchwalenia ma zarówno wielu zwolenników, jak i przeciwników.

Ta krótka ustawa niewątpliwie przyniesie najwięcej zmian dla pracowników i pracodawców, gdyż zmienia ona przepisy zawarte w Kodeksie pracy, znajdujące się w rozdziale „Praca w niedziele i święta”.

Ustawa wejdzie w życie już 1 marca 2018 roku.

I. Dotychczasowe ograniczenia handlu w niedzielę przed 1 marca 2018r.

Należałoby zacząć od tego, że ustawodawca, jeszcze przed uchwaleniem omawianej ustawy, próbował ograniczać możliwość pracy w niedzielę i święta.

Zgodnie z obecnie jeszcze obowiązującym stanem prawnym praca w święta w placówkach handlowych (także wtedy gdy święto wypada w niedzielę) jest niedozwolona.

Wyjątkowo dopuszcza się pracę w niedzielę w tych placówkach tylko przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności (art. 159^9a k.p.).

Omawiana ustawa uchyli przywołany powyżej przepis  i wprowadzi nową regulację, która będzie w zakresie ograniczenia handlu w niedzielę i święta odsyłać bezpośrednio do ustawy o ograniczeniu handlu.

II. Zakaz handlu w niedziele od 01 marca 2018r. – w które niedziele?

Nowelizacja stopniowo wprowadza zakaz pracy w placówkach handlowych.

W okresie:

• od 1 marca do 31 grudnia 2018 r. zakaz handlu nie będzie obowiązywał w pierwszą i ostatnią niedzielę każdego miesiąca kalendarzowego.
• Niedziele, w których handel jest zakazany, przedstawia poniższa tabela.

Źródło grafiki: Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (Twitter)

• od 1 stycznia do 31 grudnia 2019 r. zakaz handlu nie będzie obowiązywał w ostatnią niedzielę każdego miesiąca kalendarzowego,
• od 1 stycznia 2020 r. zakaz handlu nie będzie obowiązywał w ostatnią niedzielę przypadającą w styczniu, kwietniu, czerwcu i sierpniu.

Nowa ustawa nie tylko wprowadza zakaz handlu w niedzielę i święta, ale również – co jest nowością – wprowadza ograniczenia handlu w dniu Wigilii Bożego Narodzenia (24 grudnia) oraz w sobotę bezpośrednio poprzedzającą święta Wielkanocne.

W dniu 24 grudnia oraz w sobotę bezpośrednio poprzedzającą Wielkanoc handel zakazany jest dopiero po godzinie 14.00. Warto zaznaczyć, że w przypadku, w którym Wigilia wypadłaby w niedzielę, ustawodawca również zakazuje handlu dopiero po tej godzinie, a nie w całą niedzielę.

III. Zakaz handlu w niedziele od 01 marca 2018r.- co i kogo obowiązuje?

Ustawa zawiera słowniczek, w którym wyjaśnia ona jak należy rozumieć użyte w ustawie wyrażenia takie jak np. placówka handlowa, wskazując m. in. przykłady takich placówek: sklep, stoisko, skład węgla itp.), handel czy święto (jako dzień wolny o pracy w rozumieniu ustawy o dniach wolnych od pracy).

Co istotne, ustawa rozróżnia pojęcia „pracowników” oraz „zatrudnionych”.

W świetle ustawy przez pojęcie „pracownika” należy rozumieć osobę zatrudnioną w placówce handlowej stosownie do przepisów Kodeksu pracy (a więc osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę i spółdzielczej umowy o pracę), a także osoby skierowanej do pracy tymczasowej w takiej placówce na podstawie przepisów o zatrudnianiu pracowników tymczasowych.

Jako „zatrudnionego” ustawa uznaje osoby fizyczne, wykonujące pracę w placówce handlowej na podstawie umowy cywilnoprawnej, a także pracowników tymczasowych, jeżeli zostali skierowani do pracy w takiej placówce na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Warto wskazać, że zakaz ten nie ma charakteru bezwzględnego, gdyż kolejne artykuły ustawy wprowadzają liczne wyjątki od tego zakazu.

IV. Kiedy zakaz handlu w niedzielę nie obowiązuje? Wyjątki.

Wyjątki te mają dwojaki charakter.

Po pierwsze, ustawa zawiera dość liczny katalog, w którym ustawodawca wprost wskazuje te placówki handlowe, które są wyłączone od tego zakazu.

Są to przykładowo:

• stacje paliw płynnych (co ciekawe, wskazane jako pierwszy, niejako najważniejszy wyjątek),
• w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu kwiatami,
• w aptekach i punktach aptecznych,
• w zakładach leczniczych dla zwierząt,
• w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowych i zakładów wzajemnych,
• w placówkach pocztowych,
• w placówkach handlowych w zakładach hotelarskich,
• w placówkach handlowych w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku,
• w sklepach internetowych i na platformach internetowych,
• placówki, gdzie przeważająca działalność polega na handlu pamiątkami lub dewocjonaliami,
• placówki handlowe w zakładach hotelarskich,
• strefy wolnocłowe,
• w przypadku handlu kwiatami, wiązankami, wieńcami i zniczami przy cmentarzach,
• w zakładach pogrzebowych,
• w placówkach handlowych, w których handel jest prowadzony przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną wyłącznie osobiście we własnym imieniu i na własny rachunek,
• w piekarniach, cukierniach i lodziarniach, w których przeważająca działalność polega na handlu wyrobami piekarniczymi i cukierniczymi,
• w placówkach handlowych, w których przeważającą działalnością jest działalność gastronomiczna.

Ustawodawca zastępuje więc wcześniej używane w Kodeksie pracy nieostre pojęcie „prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności” zamkniętym katalogiem.

Warto jednak zaznaczyć, że użycie przez prawodawcy takich sformułowań jak „przeważająca działalność” prowadzi do tego, że katalog ten zawiera pewne elementy, pozwalające na swobodę interpretacyjną.

Z tego powodu ustawodawca zdefiniował pojęcie „przeważającej działalności” – jest to taka działalność, która została wskazana jako „przeważająca” we wniosku o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej.

Po drugie, ustawa wskazuje wprost te niedziele w roku, w którym zakaz handlu zostaje uchylony.

Są to:

• kolejne dwie niedziele poprzedzające pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
• niedziela bezpośrednio poprzedzająca pierwszy dzień Wielkiej Nocy,
• ostatnia niedziela przypadająca w styczniu, kwietniu, czerwcu i sierpniu (wyjątkowo, jeżeli w którąś z tych niedziel wypadłoby święto, obowiązywałby mimo to zakaz handlu).

V. Zakaz handlu w niedzielę – inne ważne informacje

Warto również prześledzić inne zmiany w Kodeksie pracy, jakie wprowadza ustawa o ograniczeniu handlu.

Wynagrodzenie za pracę w Wigilię i przed Wielkanocą oraz rekompensata pracy w niedzielę.

W przypadku pracy w dniu 24 grudnia oraz w sobotę bezpośrednio poprzedzającą Wielkanoc prawodawca regulację szczególnego rodzaju – za pracę w tych dniach pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia także za czas nieprzepracowany w związku ze zmniejszeniem wymiaru jego czasu pracy z powodu wykonywania pracy do godziny 14.00 – w takim przypadku wynagrodzenie oblicza się tak jak w przypadku ustalania wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego.

Jest to na pewno wynagrodzenie korzystne dla pracownika, dla pracodawcy już nie.

Ustawodawca zachował regulację dotyczącą obowiązku udzielenia pracownikowi, w przypadku wykonywania przez niego pracy w niedzielę i święta innego dnia wolnego od pracy, choć nieco ją zmodyfikował – prawodawca nie wskazuje już czasu, w ciągu którego pracownik powinien otrzymać inny wolny dzień, tak jak to było do tej pory.

Rodzi to więc niebezpieczeństwo dla pracownika, który nie będzie mógł przewidzieć, kiedy otrzyma dzień wolny. Przepis ten dotyczy zarówno tych dni, w których na pracę wyjątkowo pozwala art. 151¹⁰ k.p. (z wyłączeniem pracy w systemie „weekendowym”), a także tych, w których na pracę w niedzielę i święta pozwala ustawa o ograniczeniu handlu.

Warto zaznaczyć, że ustawa nie zmieniła przepisów dotyczących wynagrodzenia za pracę za pracę w niedzielę i święta. Tak więc za pracę w sobotę, a także w dniu 24 grudniu, o ile nie będzie on niedzielą, pracownikowi będzie przysługiwało wynagrodzenie jak za pracę w zwykłym dniu roboczym.

Jak rozumieć pojęcie „niedzieli”

Ustawa zachowuje przepis dotyczący tego, że za pracę w niedzielę lub święto uznaje się pracę wykonywaną między godziną 6.00 w tym dniu a godziną 6.00 w następnym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina, przy czym przepis wskazuje, że dotyczy to jedynie tych przypadków, w których praca jest dozwolona w niedzielę w rozumieniu art. 151¹⁰ k.p., który pozwala na pracę w te dni w przypadku pracy określonego rodzaju, m.in. w ruchu ciągłym, przy ruchu zmianowym, przy pilnowaniu mieniu lub osób etc.

Warto zauważyć, że ustawodawca w związku z planowanymi zmianami nie uchylił tzw. „weekendowego” systemu czasu pracy – czyli pracy wykonywanej w piątki, soboty i niedzielę, choć ilość miejsc, w których taka praca może być wykonywana została w sposób wyraźny ograniczona.

VI. Kary za niestosowanie się do zakazu handlu w niedzielę

Ustawa o ograniczeniu handlu zmieni również regulacje w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy. Organ ten będzie mógł również kontrolować, czy przedsiębiorcy przestrzegają nowej ustawy. Kontrola ta będzie mogła nastąpić bez uprzedzenia i o każdej porze dnia i nocy.

Warto zauważyć, że pracodawcę, który nie będzie stosował się do wskazanego zakazu, mogą spotkać przykre tego konsekwencje.

Zgodnie z art. 10 ustawy:

kto, wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w niedziele lub święta, a także po godzinie 14.00 w dniu 24 grudnia lub w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy, powierza wykonywanie pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu, podlega karze grzywny w wysokości od 1.000 do 100.000 zł.

Postępowania w tych sprawach będą prowadzone zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, przy czym oskarżycielem publicznym w tych sprawach będzie mógł być także inspektor pracy.

Warto zaznaczyć, że jeżeli dany podmiot zostanie ukarany dwukrotnie i w ciągu dwóch lat od dnia ostatniego ukarania po raz kolejny popełni takie wykroczenie, właściwy organ Państwowej Inspekcji Pracy będzie mógł w postępowaniu mandatowym nałożyć dodatkową grzywnę w wysokości do 5.000 zł.

Zakaz handlu w niedzielę – podsumowanie:

⇒ Ustawa o ograniczeniu handlu wprowadza zupełnie nową, bardziej rozbudową regulację dotyczącą pracy w niedziele i  święta. Zmian tych nie można jednoznacznie ocenić – z jednej strony są one korzystne dla pracowników, a z drugiej – znacznie ograniczą dochody osiągane przez pracodawców.

⇒ Na szczęście zakaz handlu nie będzie miał charakteru bezwzględnego – ustawa przewiduje szereg wyjątków, kiedy praca jest dozwolona.

⇒ Pracodawca, który złamałby przepisy ustawy o ograniczeniu handlu, powinien liczyć się z konsekwencjami, jakie może z tego tytułu wystąpić.

[otw_shortcode_info_box border_type=”bordered” border_style=”bordered” shadow=”shadow-down-left” rounded_corners=”rounded-5″ icon_size=”medium” icon_url=”https://e-prawopracy.pl/wp-content/uploads/2016/03/1457803526_Streamline-58-2.png”]Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy, indywidualnej konsultacji napisz do mnie na adres [email protected] [/otw_shortcode_info_box]