Analiza umowy o pracę – jak prawnik może zabezpieczyć interesy pracownika?

Podpisanie umowy o pracę to kluczowy moment w każdej karierze.

Niestety, niekorzystne klauzule mogą prowadzić do problemów takich jak ograniczenie możliwości zmiany pracy czy zmiany miejsca pracy.

Jakie zapisy w umowie powinny wzbudzić czujność i w jaki sposób prawnik może pomóc w ich analizie i negocjacji?

Z wpisu dowiesz się:

1. Dlaczego warto analizować klauzule w umowie o pracę?
2. Jak radca prawny może pomóc w interpretacji i negocjacji umowy?
3. Problematyczne klauzule – na co uważać? Przykłady niekorzystnych klauzul umownych
4. Na co zwrócić uwagę przed podpisaniem umowy o pracę?

I. Dlaczego warto analizować umowę o pracę?

Najważniejsze jest to, żebyś rozumiał(a), co podpisujesz.

Jeśli przyszły pracodawca przedstawia Ci projekt umowy i nie rozumiesz znaczenia poszczególnych jej postanowień czy też z niektórymi z nich się nie zgadzasz, warto zlecić analizę klauzul umownych prawnikowi i skorzystać z porady prawnej.

Analiza zapisów umowy o pracę nie jest straszna. Radca prawny podpowie, co można i co obowiązkowo należy zmodyfikować.

Jak radca prawny może pomóc w interpretacji i negocjacji umowy o pracę?

Po pierwsze, radca prawny musi znać Twoje oczekiwania odnośnie do warunków pracy.

Chodzi m. in. o to, z jakiego miejsca chcesz pracować, czy oczekujesz mienia służbowego do pracy (komputer, telefon, auto), czy zgadzasz się na zakaz konkurencji, a jeśli tak to jaki, jakich udogodnień oczekujesz (np. karta multisport, wykupione miejsce parkingowe).

Po drugie, pod tym kątem radca prawny weryfikuje projekt umowy o pracę i dokonuje analizy zapisów.

Po trzecie, radca prawny proponuje zmiany, jakie mogą lub muszą zostać wprowadzone w umowie. Radca prawny wskazuje także, jakie klauzule umowne nie mogą ulec zmianie chociażby z uwagi na przepisy powszechnie obowiązujące.

Po czwarte, jeśli udzielisz radcy prawnemu pełnomocnictwa, może on w Twoim imieniu negocjować klauzule w umowie o pracę z przyszłym pracodawcą.

II. Najczęściej spotykane klauzule – na co uważać?

Przykłady klauzul niedozwolonych w umowach o pracę

1. Wysokość wynagrodzenia za pracę

Wysokość wynagrodzenia za pracę nie może być niższa niż ustalone w ustawie wynagrodzenie minimalne w kwocie właściwej dla wielkości wymiaru czasu pracy.

Zdarza się, że w umowie o pracę wynagrodzenie zasadnicze określane jest na niższym poziomie niż wynagrodzenie minimalne, a dodatkowo w treści umowy wskazuje się, że wysokość wynagrodzenia uzupełniana jest do kwoty minimalnej, przykładowo, dodatkiem za staż pracy. Jest to klauzula umowna niezgodna z treścią ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.

Analiza klauzul umownych pozwoli wychwycić tego rodzaju błąd.

2. Zgoda na dokonywanie potrąceń z wynagrodzenia w umowie o pracę

Nie można z góry wyrazić zgody na dokonywanie przez pracodawcę potrąceń z wynagrodzenia za pracę tytułem, przykładowo, pokrycia szkód wyrządzonych w mieniu pracodawcy czy też tytułem zwrotu nadpłaconej zaliczki.

3. Kary umowne w umowie o pracę 

Kara umowna to odszkodowanie w ustalonej z góry kwocie lub sposobie jej obliczenia, płatna w razie zajścia zdarzenia przewidzianego w umowie. Pracodawcy zwykli umieszczać klauzule przewidujące kary umowne z umowach o pracę na wypadek, przykładowo, pokrycia szkody wyrządzonej w mieniu pracodawcy, ujawnienia informacji stanowiącej tajemnicę przedsiębiorstwa, naruszenia zakazu konkurencji, a nawet wypowiedzenia umowy o pracę.

Chciałabym, żeby to jasno wybrzmiało w tym wpisie – kary umowne są niedozwolone w stosunku pracy. Kodeks pracy i inne akty prawne z zakresu prawa pracy wystarczająco regulują prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy, a w konsekwencji sięganie po kary umowne jest sprzeczne z przepisami prawa.

Nieprawidłowa jest choćby taka klauzula:

Pracownik zapłaci Pracodawcy karę umowną w naruszenia obowiązku dotyczącego tajemnicy przedsiębiorstwa, o którym mowa w ust. 1, w wysokości 3-miesięcznego zasadniczego wynagrodzenia za pracę Pracownika na wezwanie Pracodawcy.

4. Zmiana miejsca pracy

Zawsze warto rozważyć, czy miejsce wykonywania pracy jest prawidłowo określone – czy nie jest określone zbyt szeroko lub zbyt szczegółowo.

Przykładowo, jeśli jako miejsce pracy zostanie podane województwo łódzkie, pracownik ma obowiązek wykonywać pracę na tym terenie, nawet w miejscu najbardziej odległym od miejsca zamieszkania.

Może się zdarzyć, że w umowie o pracę znajdzie się klauzula przewidująca odgórną zgodę pracownika na zmianę miejsca pracy wybranego przez pracodawcę.

Miejsce wykonywania pracy to istotny warunek stosunku pracy i każda jego zmiana w stosunku do umowy o pracę powinna odbyć się w drodze wypowiedzenia zmieniającego umowę o pracę lub porozumienia zmieniającego. Pracownik nie może z góry zgodzić się na nieznane.

5. Zakaz konkurencji w umowie o pracę

Postanowienia o zakazie konkurencji mogą znaleźć się w umowie o pracę lub w odrębnej umowie zawartej obok umowy o pracę. Zakaz konkurencji to nic innego jak umówienie się co do tego, że pracownik nie będzie podejmować działalności konkurencyjnej w trakcie trwania stosunku pracy.

Najwięcej problemów przysparza określenie zakresu działalności konkurencyjnej i jej formy. Przyjmuje się, że jest to każda działalność, która wchodzi w przedmiotowy zakres działania pracodawcy i co najmniej zagraża  jego interesom.

Często można spotkać się ze zbyt szerokim określeniem działalności konkurencyjnej w stosunku do działalności pracodawcy.

Przykładowo:

1. Pracodawca oświadcza, iż wykonuje działalność w przedmiocie usług szkoleniowych w branży kosmetycznej.
2. Za działalność konkurencyjną uważa się wykonywanie czynności we własnym imieniu, jeśli czynności te polegają na świadczeniu usług szkoleniowych w branży kosmetycznej i fryzjerskiej.

W tym przypadku Pracodawca w sposób nieuzasadniony rozszerza zakaz konkurencji na branżę fryzjerską, w której w ogóle nie działa.

III. Na co zwrócić uwagę przed podpisaniem umowy o pracę?

Ze swojego doświadczenia napiszę, że czytając projekt umowy o pracę warto sprawdzić te klauzule umowne: zakres obowiązków, wymiar czasu pracy, składniki wynagrodzenia za pracę, miejsca wykonywania pracy.

Oprócz tego warto zwrócić uwagę, czy w umowie o pracę są klauzule dotyczące zakazu konkurencji, zachowania poufności, praw autorskich, mienia służbowego.

Jeśli masz wątpliwości co do treści umowy o pracę, dopytuj osobę, która Ci taki projekt przesłała. Zawsze możesz też poprosić prawnika o konsultację – prawnik specjalizującego się w prawie pracy.