ZUS | Całkowita a częściowa niezdolność do pracy – czym się różni i co może dać?

Niezdolność do pracy jest okolicznością pojawiającą się w m.in. w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Niezdolność do pracy stanowi przesłankę przyznania m.in. renty rodzinnej czy renty z tytułu niezdolności do pracy.

Dzisiaj krótko napiszę, czym różni się całkowita a częściowa niezdolność do pracy.

I. Co oznacza termin “niezdolność do pracy”?

Zgodnie z definicją zawartą w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych niezdolność do pracy to stan, w którym utraciła możliwość wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu.

Wyróżnia się dwa rodzaje niezdolności do pracy: częściową i całkowitą.

Stan niezdolności do pracy orzeka się najczęściej na czas określony kilku miesięcy, roku bądź dwóch (maksymalnie do 5 lat).

II. Czym jest całkowita a czym częściowa niezdolność do pracy?

Odpowiedzi znajdziemy w wyżej wspomnianej ustawie.

Art. 12 ust. 2 ww. ustawy mówi o osobach całkowicie niezdolnych do pracy:

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Art. 12 ust. 3 ww. ustawy stanowi o osobach częściowo niezdolnych do pracy:

Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się kilka kwestii:

• stopień naruszenia sprawności organizmu,
• możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji,
• możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy,
• celowość przekwalifikowania zawodowego.

Każda z tych przesłanek powinna być oceniana ze szczególnym uwzględnieniem rodzaju i charakteru wykonywanej dotychczas pracy, poziomu wykształcenia, a także wieku i predyspozycji psychofizycznych.

Aby ocenić niezdolność do pracy z medycznego punktu widzenia, na etapie postępowania administracyjnego, osoby ubiegające się, przykładowo, o rentę z tytułu niezdolności do pracy, badane są przez lekarzy orzeczników ZUS.

Z przykrością muszę stwierdzić, że mimo pięknie opisanych kryteriów badania i oceniania występowania niezdolności do pracy, lekarze orzecznicy ZUS przepisują treść przepisów do uzasadnienia orzeczeń, nie analizując stanu zdrowia pod kątem chociażby wieku i predyspozycji psychofizycznych czy też wykonywanego dotychczas zawodu.

III. Krótko ujmując, czym różni się częściowa niezdolność do pracy od całkowitej?

– częściowa niezdolność do pracy jest wtedy, gdy osoba ubezpieczona, wobec naruszenia sprawności organizmu, nie jest w stanie wykonywać prawidłowo czynności związanych z wyuczonym zawodem lub posiadanymi kwalifikacjami, ale gdy zachowała zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (np. wymagającej niższych albo niewymagającej żadnych kwalifikacji),

– całkowita niezdolność do pracy jest wtedy, gdy osoba ubezpieczona nie jest w stanie, z powodu naruszenia sprawności organizmu, wykonywać jakiejkolwiek pracy.

Trudno podać mi przykłady z „życia wzięte”, ponieważ każdy oddział ZUS i każdy sąd ubezpieczeń społecznych prezentuje własne podejście do ww. Kwestii. Dodam, jednak, że jeśli ZUS od początku kwestionuje niezdolność do pracy, należy przygotować się na długą walkę o stwierdzenie niezdolności do pracy.

IV. Kiedy i jak orzekana jest niezdolność do pracy?

Jak wspomniałam wyżej, niezbędnym warunkiem do uzyskania m.in prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy jest właśnie orzeczenie o niezdolności do pracy.

Z wnioskiem o rentę z tytułu niezdolności do pracy każdy zainteresowany występuje bezpośrednio do ZUS-u.

Załącznikiem do wniosku jest zaświadczenie o stanie zdrowia (druk OL-9) wystawione przez lekarza pierwszego kontaktu lub lekarza specjalistę. Oczywiście, warto do wniosku dołączyć dokumentację medyczną poświadczającą niezdolność do pracy.

Następnie, wnioskodawca zobligowany będzie do odbycia wizyty u lekarza orzecznika ZUS – lekarz przeprowadzi badanie, na podstawie którego będzie mógł stwierdzić, jaki charakter ma niezdolność do pracy (trwały lub czasowy), a także stopień niezdolności (całkowita lub częściowa).

To właśnie to orzeczenie lekarza jest podstawą dla ZUS-u do wydania decyzji o przyznaniu renty bądź odmowie jej przyznania (oczywiście, aby została przyznana renta, musza zostać spełnione i inne warunki przewidziane ustawą).

Muszę również wspomnieć, że badanie niezdolności do pracy może przebiegać w dwóch etapach.

Najpierw badanie przeprowadza jeden lekarz orzecznik ZUS.

Jeśli osoba wnioskująca o rentę nie zgadza się z jego orzeczeniem (przykładowo, gdy lekarz stwierdza, że występuje częściowa, a nie całkowita niezdolność do pracy), powinna wnieść sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS w ciągu 14 dni od doręczenia orzeczenia. Jeśli sprzeciw zostało prawidłowo wniesiony, badanie przeprowadza komisja lekarska ZUS, w której zasiada trzech lekarzy orzeczników ZUS, która również wydaje orzeczenie (od tego orzeczenia komisji przysługuje prawo złożenia odwołania).

Orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu albo orzeczenie komisji lekarskiej stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie renty z tytułu niezdolności do pracy. Jeśli więc komisja lekarska, przykładowo, również stwierdziła, że wnioskodawca ma częściową niezdolność do pracy, to ZUS wyda decyzję przyznającą prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy (o ile są spełnione pozostałe przesłanki wymagane do przyznania tej renty).

Z mojej strony na koniec jest jeszcze jeden apel.

Jeśli nie zgadzasz z czymkolwiek się, co jest zawarte w orzeczeniu lekarza orzecznika ZUS, wnieś sprzeciw. Chodzi o to, że jeśli ZUS wyda decyzję i wniesiesz odwołanie (a nie wniesiesz wcześniej właśnie tego sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika), w którym będziesz odnosił się tylko do błędów wynikających z orzeczenia lekarza orzecznika ZUS (a więc do oceny stanu zdrowia), sąd odrzuci odwołanie.

W przepisach postawione jest bowiem wymóg skorzystania z dwuinstancyjnego postępowania dotyczącego orzecznictwa lekarskiego przed organem rentowym.

V. Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy

W ustawie o emeryturach i rentach z ZUS opisany jest sposób obliczania renty z tytułu niezdolności do pracy.

Ważne jest to, że jeśli ZUS ustala częściową niezdolność do pracy to renta przysługuje w niższej wysokości niż w przypadku całkowitej niezdolności do pracy.

Renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi 75% renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy. Wówczas ZUS najpierw oblicza wysokość renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy według zasad opisanych w ustawie, a następnie oblicza 75% tej kwoty.

W przypadku niezdolności do pracy stanowiącej skutek wypadku, ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych przewiduje, że wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej obliczana jest na zasadach opisanych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS, ale, co ważniejsze, nie może być ona niższa niż:

– 80% podstawy jej wymiaru – dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy,

– 60% podstawy jej wymiaru – dla osoby częściowo niezdolnej do pracy.

Pod względem finansowym warto więc walczyć o orzeczenie całkowitej niezdolności do pracy.

[otw_shortcode_info_box border_type=”bordered” border_style=”bordered” shadow=”samonaśladownictw” rounded_corners=”rounded-5″ icon_size=”large” icon_url=”https://e-prawopracy.pl/wp-content/uploads/2016/07/koperta-01.png”]Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy, indywidualnej konsultacji, poszukujesz prawnika do sprawy z ZUS, napisz do mnie na adres: [email protected] [/otw_shortcode_info_box]

Photo by Towfiqu barbhuiya on Unsplash