Pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy | Prawo pracy porada

W ostatnich miesiąc bardzo dużo mówi się o konieczności walki z tzw . umowami śmieciowymi. To jest melodia przyszłości, za którą trzymam kciuki jednakże teraz chciałabym skupić się na tym, że na dzień dzisiejszy też nie jesteśmy bez oręża w walce czy to z długoletnimi umowami na czas określony czy to z nadużywaniem umów cywilnoprawnych (umowy zlecenia, umowy o dzieło) i zastępowaniem nimi należnych pracownikom umów o pracę.

Zacznę przewrotnie od drugiego tematu, od odpowiedzi na pytanie: Kiedy umowa cywilnoprawna może być uznana za umowę o pracę? I co się dalej z tym wiąże?

Samu ustalenie istnienia stosunku pracy może nie ma samo w sobie – za dużej wartości, dopóki nie uświadomimy sobie, że za statusem pracownika idą takie uprawnienia jak: przysługująca ochrona przed wypowiedzeniem, okres wypowiedzenia, odprawa, staż pracy, ekwiwalent za urlop, wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych – to jest już warte zachodu. A tych wszystkich uprawień można następczo lub równocześnie dochodzić w pozwie o ustalenie istnienia stosunku pracy.

I. Cechy stosunku pracy

Stosunek pracy ma swoisty charakter prawny, który odróżnia go od innych stosunków zobowiązaniowych (uregulowanych w prawie cywilnym), w ramach których świadczona jest praca.

Zgodnie z Art. 22. § 1. Kodeksu Pracy:

Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Swoistość stosunku pracy wyraża się w jego szczególnych cechach, takich jak:

• dobrowolność zobowiązania,
• zarobkowy charakter stosunku pracy,
• osobisty charakter świadczenia pracy,
• podporządkowanie pracownika (kierownictwo pracodawcy) wyrażające się w możliwości wydawania poleceń dotyczących pracy,
• ponoszenie ryzyka gospodarczego, produkcyjnego i osobowego przez pracodawcę,
• ciągłość świadczenia pracy łącząca się zwłaszcza z tym, że pracownik nie zobowiązuje się do wykonywania określonego dzieła, lecz do starannego działania w procesie pracy.

II. Zakaz zastępowania umów o pracę umowami cywilnoprawnymi.

Zgodnie z art. 22 § 1² KP nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy określonych powyżej.

Co więcej zatrudnienie w warunkach określonych w art. 22 §1 jest zatrudnieniem  na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Sama nazwa umowy nadana przez strony, nie decyduje o rzeczywistym charakterze stosunku prawnego. Najważniejsze jest ustalenie faktycznych warunków jakim odpowiadał stosunek.

Zatem, jeśli praca danej osoby jest wykonywana w warunkach typowych dla stosunku pracy, pracodawca nie może nawiązywać z tą osobą umowy cywilnoprawnej.

Rozstrzygając czy dany stosunek prawny miał charakter stosunku pracy, sąd powinien zbadać:

• wolę stron
• cechy stosunku, który łączył strony i na tej podstawie ustalić rodzaj zatrudnienia
• jak faktycznie była wykonywana praca przez dana osobę.

Najpopularniejszymi umowami cywilnoprawnymi są: umowa zlecenia i umowa o dzieło. Obie różnią się od umowy o pracę w szczególności tym, że brak jest tu elementu podporządkowania przełożonemu. W umowach cywilnoprawnych osoba je wykonujące powinny mieć większą samodzielność.

Z podporządkowaniem wiążę  się również odpowiedzialność porządkowa i dyscyplinarna pracownika. Zawierając umowę cywilnoprawną pracodawca nie może oczekiwać od drugiej strony poddania się obowiązującymi u niego aktami prawnymi, w tym m.in regulaminowi pracy. Dotyczy to także, przestrzegania czasu pracy wyznaczonego przez pracodawcę oraz wykonywania pracy w miejscu przez niego wskazanym.

Znaczącym elementem przemawiającym za koniecznością zawarcia umowy o pracę jest obowiązek osobistego wykonywania pracy przez pracownika. Jeżeli umowa zlecenia / umowa o dzieło umożliwia wykonywanie jej również przez osoby trzecie, może to przemawiać przeciwko istnieniu stosunku pracy.

Ważne jest również trwałość i powtarzalność wykonywanych czynności przez pracownika jak również rozkład odpowiedzialności za nienależyte wykonanie umowy.

A co jeśli umowa łącząca Ciebie z  pracodawcą zawiera elementy zarówno umowy o pracę jak i umowy cywilnoprawnej?

Też nie jesteś na przegranej pozycji.

Sąd Najwyższy w wyroku z 5 maja 2010 r. (I PK 8/10) stwierdził, że jeśli zawarta przez strony umowa zawiera cechy (elementy) umowy o pracę oraz umowy cywilnej (w szczególności dotyczy to umowy–zlecenia), to dla oceny uzgodnionego przez jej strony rodzaju stosunku prawnego decydujące jest ustalenie, które z tych cech mają charakter przeważający. W świetle art. 22 § 1¹ k.p. oceny charakteru umowy należy dokonywać nie tylko na podstawie przyjętych przez jej strony postanowień, które mogą mieć na celu stworzenie pozoru innej umowy, lecz także na podstawie faktycznych warunków jej wykonywania.

A zatem w zależności od tego, czy w danym zatrudnieniu przeważają cechy typowe dla umowy o pracę czy też dla umowy cywilnoprawnej, sąd albo uwzględni powództwo o ustalenie istnienia stosunku pracy, albo go oddali.

III. Skutki naruszenia zakazu. Pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy

Roszczenia:

– o ustalenie istnienia stosunku pracy

– ewentualnie dalej/równocześnie można dochodzić świadczeń wynikających z prawa pracy (odszkodowania z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę, zasądzenia ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, czy odprawy pieniężnej w związku z wypowiedzeniem umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracowników, a także wydania świadectwa pracy i zasądzenia odszkodowania za niewydanie go w terminie, żądania zasądzenia wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych)

Ponad to zawarcie umowy cywilnoprawnej w warunkach, w których zgodnie z art. 22 KP powinna być zawarta umowa o pracę, jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika (art.281 pkt 1 KP) i może narazić pracodawcę na grzywny.

Podsumowując, jeśli czujesz, że wykonywane przez Ciebie czynności przemawiają, za stosunkiem pracy, pamiętaj, że jest taka instytucja jak pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy i że warto z niej skorzystać, może się to wiązać ze sporymi korzyściami, zarówno finansowymi, jak i w zakresie ubezpieczeń społecznych i Twojej przyszłości.

A na koniec wszystkim życzę takich pracodawców 🙂

Jeśli potrzebujesz porady z zakresu prawa pracy, śmiało napisz do mnie.